‏آیا ادب کردن فرزند به معنای کتک زدن او است؟

دوران کودکی یکی از مهم ترین مراحل زندگی انسان به شمار می آید، و بر اساس این دوره ‏است که انسان سلامت یا بیماری انسان رقم می خورد وتقریباً تمام بیماری های روانی از ‏درک نادرست طبیعت این مرحله و نیازمندیهای آن سرچشمه می گیرد.‏

مسئله ی مجازات کودکان وکتک زدن آنها یکی از مسائلی است که بسیاری از پدران و ‏مادران را به پرسش وامی دارد. آیا مجازات بکنم یا نه؟ تنبیه بدنی بکنم یا نه؟

و این موضوع به جواب  این سؤال کمک می کند :‏

‏

 آیا ادب نمودن یعنی کتک زدن و تنبیه بدنی!‏

‏ استاد محمد حسین - دعوتگر اسلامی که به امور خانواده اهتمام دارد -  می گوید ‏الله (سبحانه وتعالی) دوست دارد که بندگانش متخلّق به اخلاق پسندیده باشند و ‏خشمگین نشوند و بدون تأنی و تعقّل و تأمّل کسی را مجازات نکنند زیرا عجله در ‏چنین حالتی از شیطان یعنی دشمن انسان خواهد بود. و این دعوتی ارزشمند (از ‏والدین)است که هنگام بروز خطایی از کوچکتر ها بر نفس خود مسلط باشند و ابتدا ‏در موضوع تأمل کرده و اسباب اشتباه را بدانند و عذر او را بپذیرند، امیرالمؤمنین ‏حضرت عمر بن عبدالعزیز(رحمه الله) می فرمایند:« وقتی عصبانی هستی ‏قضاوت مکن، و بین دو نفر، تا سخن هردو را نشنیده ای هرگز قضاوت مکن ، ‏حتی اگر یکی درحالی نزد تو بیاید که یکی از چشمانش در دستش باشد زیرا شاید ‏بعد از او طرف مقابلش بیاید و دوچشمانش در دستش باشد. »  بسیار اتفاق افتاده که ‏مادر به این دلیل یکی از فرزندان را مجازات می کند که دیگری در شکوه کردن ‏پیشدستی نموده، که در چنین حالتی کودک ، یاد می گیرد که کار نادرست را انجام ‏دهد و بعد در شکایت بردن و اتهام زدن به دیگران، پیشدستی هم بکند! ‏

جای تعجب است که نزد بعضی، مفهوم ادب کردن با  کتک زدن  و مجازات ‏کودک ارتباط دارد و گویا ادب کردن یعنی زدن و مجازات کردن! ‏

امّا در حقیقت ادب کردن همراه با آموزش دادن و بخشش و معرفی الگو به فرزند ‏است و این حق فرزند است.‏

‏

رابطه ای با محبت و دلسوزی

نظر دکتر سبوک –روانشناس مشهور- این است که ما باید فرزندانمان را بدون نیاز به مجازات تربیت ‏کنیم، چون مجازات کردن تنها وسیله ی منع کودک از انجام کارهای آزار دهنده  یا خارج از ادب جامعه ‏نیست ، دقیقاً همانطور که مجازات دزد را از سرقت و قاتل را از ارتکاب جرم به طور کلی باز ‏نمیدارد.‏

مجازات (کتک) شیوه ای است که بعد از پایان تمام روشهای دیگر به آن پناه می بریم یعنی زمانی که ‏به طور کلی از راهنمایی کودک به راه صحیح ناکام ماندیم.‏

حتّی در چنین شرایطی هم  اگر پدر یا  مادر ، رابطه عاطفی بسیار شدید و دلسوزانه ای با ‏فرزندشان نداشته باشند ، اگر شخصیت کودک سالم وبدون نقص هم باشد مشکل به نظر می ‏رسد که مجازات فایده ای داشته باشد کما اینکه برای بسیاری از مجرمان حرفه ای با وجود ‏عدم مجازات از سوی خانواده، اتفاق افتاده.  ‏

وی همچنین می افزاید که شایسته نیست مجازاتی بدون انجام گناه وجود داشته باشد و نباید قبل ‏از اینکه  تمام جوانب موضوع را  که باعث مجازات می شوند به کودک نگفته ایم او را تنبیه ‏کنیم. زیرا در اکثر موارد فرزندان بدون مجازات قانع شده و راه می آیند، لذا بهتر است حتی ‏الامکان از تنبیه ، به خصوص تنبیهی که به توهین به شخصیت انساتی کودک بینجامد، ‏خودداری کنیم. ‏

‏

توجیه و نصیحت کودک

استاد محمّد سعید مرسی- متخصص علم تربیت-  در کتابش ،«هنر تربیت فرزندان در دین ‏اسلام»، برای تنبیه بدنی کودکان شروطی گذاشته و می گوید: "  اگر نصیحت و ارشاد ، ‏راهنمایی، ملاطفت، و معرفی الگو  برای کودک فایده ای نداشت، باید مجازات، آخرین وسیله ‏تربیتی و بعد از همه اینها باشد. امّا مجازات وتنبیه هم درجاتی دارد و کتک زدن تنها وسیله ‏تنبیه نیست، بلکه در بعضی مواقع جوابگو نیست و نتیجه معکوس خواهد داد، تعدادی از ‏ابزارهای تنبیه عبارتند از:‏

نگاه تند: چیزی که "اخم کردن" هم گفته می شود. این روش بعضی کودکان را از کار بد ‏باز می دارد وحتی گاهی باعث گریه آنها نیز می شود.‏

آهسته صدا زدن(همّ کردن): صدایی است که از حنجره خارج می شود و نشانه ی انکار ‏است که بچه را از اشتباهش آگاه می کند.(مانند نکن گفتن در زبان فارسی که با ‏حرکات سر و صورت به نشانه انکار همراه است.)‏

تعریف از (بچه) دیگری در مقابل او، البتّه به این شرط که فقط به عنوان مجازات باشد ، ‏نه همیشه، باید از زیاد به کار بردن این روش جداً خودداری کرد زیرا آثار منفی در ‏روان کودک باقی می گذارد.‏

بی اعتنایی کردن: وقتی وارد خانه شدید، سلام می کنید ، امّا با او به صورت خصوصی ‏احوالپرسی نمی کنید، بر خلاف روزهای قبل از کارهایی که امروز کرده چیزی نمی ‏پرسید، وقتی با شما صحبت کرد رویتان را بر گردانید، به همین ترتیب تا احساس کند ‏که اشتباه کرده ، در همین موقع بلافاصله اشتباهش را به او گوشزد کنید و دیگر بی ‏اعتنایی را ادامه ندهید، زیرا وظیفه شما تعلیم وتربیت است نه خشونت .‏

محروم کردن: از خرجی یا از بردن به گردش یا از چیزهایی که بچه ها دوست دارند مانند ‏دوچرخه، یا آتاری(بازی رایانه ای) یا تلویزیون.‏

دوری و قهر کردن: به شرط اینکه بیش از سه روز به طول نینجامد، و به محض اعتراف ‏کودک به اشتباهی که کرده با او آشتی کنند.‏

پیچاندن گوش: ابن السنی( رحمه الله)  از حضرت عبدالله بن بسر مازنی صحابی(رضی ‏الله عنه) روایت کرده که فرمود:« مادرم خوشه ای از انگور را به من داد و گفت ان ‏را برای رسول الله صلی الله علیه وسلّم ببرم ، من نیز قبل از اینکه به ایشان برسم در ‏راه مقداری را خوردم ، وقتی خدمتشان رسیدم (فهمیدند) و فرمودند:(یا غُدر) :ای بی ‏وفا!»‏

((یا غدر)  کلمه ای است برای تنبیه)‏

تنبیه بدنی به عنوان آخرین راه حل  

‏‏(ضرب المثل قدیمی می گوید: که آخرین دوا ،داغ کردن است)‏

این روش هنگامی به کار می رود که تمام روشهای تربیتی دیگر و همچنین تمام شیوه ‏های مجازات را به کار برده باشیم، و اگر تمام آنها فایده ای نداشت و کودک ممیّز و ‏دارای درک وشعور بود ، آنگاه ناگزیر از این روش هستیم. وبه این دلیل ممیز بودن ‏‏(دارای درک وشعور بودن)شرط است ، که  کودک غیر ممیّز، خطا و درست را ‏تشخیص نمی دهد ونباید او را تنبیه کرد زیرا برای او نتیجه معکوس دارد و ممکن ‏است برایش عادّی شود یا دچار افسردگی  ، انزوا یا ترس گردد ؛ کودک زیر10 سال ‏را نیز نباید تنبیه بدنی نمود.‏

‏(البتّه) تنبیه بدنی نیز شرایط خاصی دارد که باید آنها را رعایت نمود:‏

کتک زدن برای ادب کردن و مانند نمک در غذاست(یعنی مقدار کمی ازآن ‏کافی است وزیاد آن مضرّ است)‏

اگرقبلاً قول داده اید که کودک را تنبیه نکنید، به قولتان عمل کنید تا به شما ‏بی اعتماد نشود.‏

وضعیت کودک خطاکار و دلیل خطایش را درک کنید

کودک را به خاطر کاری که انجام آن دشوار است تنبیه نکنید.‏

اگر بار اولش باشد ، از خطایش چشم پوشی کنید و به او فرصت بدهید.‏

جلوی کسانی که دوستشان دارد او را تنبیه نکنید.‏

اگر کودک بر اشتباهش پافشاری کرد و تنبیه بی تأثیر بود ، تنبیه را متوقف ‏کنید.‏

هنگام عصبانیت شدید اصلاً کودک را تنبیه نکنید و در هنگام تنبیه بر خود ‏کاملاً مسلط باشید.‏

بعد از کتک زدن کودک خطایش را فراموش کرده، به رویش نیاورید.‏

در حین تنبیه کردن، از کودک نخواهید گه گریه نکند.‏

قبل از اینکه کودک آرام شود یعنی بلافاصله بعد از تنبیه از او نخواهید که ‏معذرتخواهی هم بکند، زیرا در این کار نوعی تحقیروتوهین وجود دارد، ‏به او بفهمانید که تنها برای مصلحت خود بچه او را تنبیه کرده اید و به او ‏لبخند بزنید و بعد از تنبیه، سعی کنید دلش را به دست آورده، تنبیه را از ‏یادش ببرید.‏

‏ترجمه: عبیدالله

‏سایت خانواده خوشبخت

BlestFamily.Com‎