مسئولیت پدر و مادر درقبال انحراف کودکان

تربیت عبارت است از ساختن، نگهداری و اصلاح ، اهمیت دادن به رشد درک فرزندان ، آموزش  تدریجی نیکویی و نیکوکاری و دور کردن آنان از بدیها از همان دوران کودکی تا دوران بلوغ ؛ از این روست که اسلام به نگاهداری و تربیت نیکوی آنان توجه نموده؛ چون کودکان ، امید آینده ی (ما) هستند.

راهنمایی درست فرزندان برای موفقیت در زندگی  نشانه توجه و اهمیت دادن والدین است . اسلام مسئولیت تربیت اولاد را بر دوش والدین و نزدیکان گذاشته، زیرا آنان اولین کسانی هستند که در تربیت او نقش مؤثری دارند. امّا گاهی بسیاری از والدین از انحراف فرزندان خود ، میل آنان به فساد، ارتکاب گناه، گوش نکردن به نصایح و توجیه وراهنمایی شکایت می کنند.این انحرافات کودکان به دلایل زیر است:

1-    رفتار بد وناددرست والدین نسبت به فرزندان:

شکّی نیست که بدرفتاری با کودکان، پدیده ای مختصّ به زمان ما نیست، بلکه به اشکال مختلف دربیشتر ادوار تاریخ وجود داشته است و کودکانی که بیشتر در معرض بدرفتاری قرار می گیرند کودکانی هستند که:

-         سن کمی دارند ، معمولاً بین سنین یک تا پنج سالگی

-         اطفالی که در نتیجه ی حاملگی ناخواسته به علّت شرایط بد اقتصادی یا زندگی و یا قانونی به دنیا آمده اند.

-         بچه های سخت، که بیشتر فریاد می زنند، زود برانگیخته می شوند، کم می خوابند و همچنین بچه های بد خلق و کند و عقب افتاده و بچه هایی که معمولاًاز نظر جنس برخلاف میل والدین به دنیا آمده اند  مثلاً (فرزند دختر در حالی  به دنیا آمده ، که والدین دلشان پسر می خواسته.)..الخ

با قطع نظر از خصوصیات خود طفل، بعضی عوامل محیطی ، خانوادگی و بعضی تصورات فرهنگی و رفتاری در بدرفتاری با کودکان نقش دارند، و لذاست که اسلام والدین را به خوش رفتاری با کودک ترغیب می کند تا برراستی و اخلاق نیکو تربیت شوند، در حدیث شریف به روایت امام ترمذی از رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده است که:" الراحمون يرحمهم الرحمن، ارحموا من في الأرض يرحمكم من في السماء" (خداوندرحمان به رحم کنندگان رحم می کند، (پس ای مردم!) شما به اهل زمین رحم کنید تا او که در آسمان است به شما رحم فرماید."(ابوداود و ترمذی)

همچنین پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده: "من لا يرحم لا يُرحم"(هرکس (بردیگران) رحم نکند(ازجانب الله) بر وی رحم نخواهد شد.) رواه مسلم .

2-    اوقات فراغتی که کودکان ونوجوانان می گذرانند.

ازجمله عللی که در پس پدیده ارتکاب فساد و انحراف از سوی فرزندان وجود دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-         راهنمایی نکردن درست فرزندان در کارهای مربوط به زندگی آنان

-         پرنکردن اوقات فراغت آنان به شکلی درست و دقیق؛ که باعث رفاقت  با افراد ناباب و دوستی با آنان شده و ضررهای بسیار مخربی به بار می آورد. آنگونه که رسول خدا صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "المرء على دين خليله فلينظر أحدكم من يخالل"(انسانها بر دین دوستان خویش اند، پس ببینید(بسیار مواظب باشید) که با که دوستی می کنید) روایت ترمذي (ابن حجر می گوید: حديث حسن است). همچنین حضرت (علیه الصلاة والسلام) می فرمایند: "مثل الجليس الصالح والجليس السوء كحامل المسك ونافخ الكير، فحامل المسك إما أن يحذيك أو تبتاع منه أو تجد منه ريحاً طيبة ونافخ الكير إما أن يحترق ثيابك وإما أن تجد منه ريحاً منتنة"(مثال همنشین خوب و بد مانند عطار و آهنگر است، که عطر فروش یا کمی از عطر به تو می پاشد یا از او عطر می خری یا (حد اقل)از بوی خوش او استفاده می بری، و آهنگر یا لباست را می سوزاند یا از بوی بدش آزرده می شوی ) روایت بخاري.

اسلام بسیار بر انتخاب دوست خوب و دوری از دوستان شرور تأکید فرموده، که در این مورد هم از رسول الله صلی الله علیه وسلم در حدیث شریف نقل شده که "لا تصحب إلا مؤمناً ولا يأكل طعامك إلا تقي" (هرگزبا کسی جز مؤمن دوستی وهمراهی مکن ، و مبادا کسی غیر از افراد متقی (درخانه) توغذا بخورد) روایت امام أحمد . حديث حسن است.

خداوند تعالی نیز ما را خبردار فرموده که مصاحبت اشرار در روز قیامت دلیل دشمنیشان خواهد بود : الأخلاء يومئذ بعضهم لبعض عدو إلا المتقين : .( دوستان، در آن روز دشمنان یکدیگر خواهند بود، مگر پرهیزگاران) {الزخرف: 67}

3-    طلاق بین زن وشوهر

مهم ترین عامل انحراف و آوارگی بچه ها، حالات طلاق بین همسران است که فرزندان را در منجلاب رذالت و گناه، یا انحراف می اندازد، یا آنان را به وسیله ای برای ارسال پیام تنفر بین زن و شوهر جدا شده، تبدیل می کند . اسلام زوجین را به رفتار نیکو و دور انداختن اختلافات، سفارش نموده است ؛ در این باره از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت است که فرمودند: "خيركم خيركم لأهله وأنا خيركم لأهلي" (بهترین شما کسی است که با خانواده(همسرش) خوشرفتار باشد، و من از همه شما برای همسرانم بهتر هستم.)  رواه ابن ماجه

4-    کوتاهی در نفقه دادن به فرزندان:

پدیده اهمال در رسیدگی به نفقه فرزندان، و اهمیّت ندادن به خواسته هایشان، در زمانه ما رواج پیدا کرده؛ که منجر به این می شود که گاهی کودکان نیاز های خود را از راههای خلافی مانند سرقت یا تجاوز به حق دیگران، تأمین کنند در حالیکه دین مقدّس اسلام پدران و مادران را از تضییع حقوق فرزندانشان به شدّت منع فرموده است، پیامبر صلّی الله علیه وسلّم می فرمایند: "كفى بالمرء إثماً أن يضيع من يعول"(برای گناهکاربودن انسان همین کافی است که حق زیردستانش را (در خانواده) ضایع کند) روایت أبو داود. و خداوند تعالی نیز انسان را از اسراف با تمام اشکال و انواعش منع فرموده، چرا که سبب فساد و تباهی و انحراف می گردد، آنجا که می فرمایند (ولا تجعل يدك مغلولة إلى عنقك ولا تبسطها كل البسط فتقعد ملوما محسورا  )(دست خود را بر گردن خویش بسته مدار (و از کمک به دیگران خودداری مکن وبخیل مباش)وآن را یکسره گشاده مساز(و بذل و بخشش بی حساب مکن و اسراف مورز بدان گونه )که سبب شود از کار بمانی و مورد ملامت (این وآن)قرار گیری و لخت غمناک گردی {الإسراء: 29}.

5-    نزاع و دودستگی بین والدین

پدیده ی نزاع و اختلاف بین والدین به خصوص جلوی چشم فرزندان منتهی به انحراف آنان می گردد بنابر این بر والدین لازم است که در حضور کودکانشان اختلاف و دعوا راه نیندازند، و هرکدام برای دیگری عذر بیاورد و سعی در آشکار نمودن خطا واشتباه همسر خود و پخش آن نداشته باشد تا در نتیجه آن بنیان خانواده متلاشی نشود. به مادران نیز سفارش می کنیم که در توبیخ کودکان زیاده روی نکنند و یادرسنین سه سال قبل از بلوغ مراقبت خیلی شدیدی روی حرکات قابل چشم پوشی وی نداشته باشند، زیرا مراقبت از تمام حرکات کودک و دخالت در تمام مراحل رشد او در داخل وخارج منزل، و تلاش برای اجبار وی به یادگیری اطلاعات تازه، به تربیت خوب و مطلوبی که مادر می خواهد کمک نخواهد کرد، بلکه شخصیت او را نابود و ارکان زندگی آینده اش را متزلزل خواهد کرد و در نهایت به انحرافات روانی مبتلا خواهد گشت.

 مسئولیّت والدین:

در بسیاری از اتهاماتی که زوجین در هنگام اختلافات به هم وارد می کنند ، معلوم می شود که هر کدام از آنان اشتباه کرده اند واین فرزندان هستند که تاوان اشتباهات آنان را می پردازند. تربیت سالم قواعد معینی دارد که باید از آنها تبعیت نمود وآنها را در دسترس قرار داد، تا فضای سالم برای زندگی بچه ها بر اساس اصول متین و محکم دین اسلام و بدون ابتلا به انحرافات، آماده شود.بر والدین است که برای ساختن خانواده مسئولیت خود را بشناسند.

   نقش مادرنیز در تربیت فرزندان بسیار مهم و حیاتی است، و اگر مادر خوب باشد فرزندانش هم نیکو و خوب واگر بد باشد فرزندان هم تباه می شوند. به همین علت، اسلام (قبل از ازدواج) به انتخاب همسر عنایت و توجه خاصی نموده است و الله تعالی اینچنین زنان صالحه را توصیف می فرمایند:« فالصالحات قانتات حافظات للغيب بما حفظ الله»(پس زنان صالحه آنانی هستند که فرمانبردار(اوامر خدا و مطیع دستور شوهران خود)بوده ( و خویشتن را از زنا به دور و اموال شوهران را از تبذیر محفوظ ) و اسرار (زناشویی) را نگاه می دارند؛چرا که خداوند به حفظ(آنها ) دستور داده است.)  {النساء: 34}.

ابن جوزی رحمه الله تعالی می فرمایند: "... وينبغي أن يكون النظر إلى باب الدين قبل النظر إلى الحسن، فإنه إذا قل الدين لم ينتفع ذو مروءة بتلك المرأة"(8). "... و باید قبل از زیبایی زن بر دیانت او نظر داشت ، زیرا اگر دینش ضعیف باشد ، دیگر هیچ صاحب مروتی از داشتن او سودی نخواهد برد."

اسلام به مادر به عنوان اولین مدرسه کودک، و اولین معلم که از گهواره (با او همراه است)،  بسیار اهمّیت داده، زیرا با اصلاح او  ماهیت جامعه اصلاح شده و به سوی کاشتن نهال ارزشهایی اخلاقی پسندیده ، چون صداقت و امانت ، عفّت و شجاعت در جان کودکانش از همان سن طفولیت گام بر می دارد.

پدر نیز، نسبت به خانواده خود مسئول است، در این باره از رسول الله (صلی الله علیه وسلم) در حدیث آمده که فرموده اند: "الرجل من أهله راع وهو مسؤول عن رعيته" (مرد بر خانواده خود نگاهبان است و از او در باره آنها سؤال خواهد شد.) (رواه البخاري في الأدب المفرد). باید تربیت مطابق کتب الله و سنّت رسول الله(صلی الله علیه وسلم)  باشد چون عقل این کودکان مانند صفحه ی سفیدی است که هر آنچه برآن نقش کنیم در خود حفظ می کنند، الله سبحانه وتعالی می فرماید: «والله أخرجكم من بطون أمهاتكم لا تعلمون شيئا وجعل لكم السمع والأبصار والأفئدة لعلكم تشكرون» {النحل: 78}.

(خداوند شما را از شکم های مادرانتان بیرون آورد، در حالی که چیزی(از جهان دور وبر خود) نمی دانستید و او به شما گوش وچشم ودل داد تا(به وسیله آنها بشنوید وببینید و نعمت هایش را ) سپاسگذاری کنید)

اگر بچه خوب تربیت شود، در آینده صالح و مفید خواهد شد و (باید دانست) که تربیت او امانتی است که نباید در نگهداری آن کوتاهی کرد چون الله می فرماید: «والذين هم لأماناتهم وعهدهم راعون» (مومنان کسانی اند که در امانتداری خویش امین و در عهد خود بر سرپیمان اند)  {المؤمنون: 8}.در آیه ای دیگر باز فرموده: «يا أيها الذين آمنوا قوا أنفسكم وأهليكم نارا وقودها الناس والحجارة عليها ملائكة غلاظ شداد لا يعصون الله ما أمرهم ويفعلون ما يؤمرون» (ای مؤمنان خود و خانواده خویش را از آتش دوزخی برکناردارید که افروزینه ی آن انسانها و سنگها است.فرشتگانی برآن گمارده شده اند که خشن و سختگیر، زورمند وتوانا هستند.از خدا در آنچه بدیشان دستور داده است نافرمانی نمی کنند، وهمان چیزی را انجام می دهند که بدان مأمور شده اند.) {التحريم: 6}.

و باید پدر و مادر در تربیت فرزندانشان از خداوند مدد جویند و دائماً برای صلاح وخیرآنان دعا کنند.

الله تعالی می فرماید: : «وإذا سألك عبادي عني فإني قريب أجيب دعوة الداع إذا دعان»: ( وهنگامی که بندگان من از تو در باره من بپرسند(که من نزدیکم یا دور بگو) من نزدیکم و دعای دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند، پاسخ می گویم. {البقرة: 186}

مجله الجندیّ المسلم شماره (188)

ترجمه: عبیدالله

سایت خانواده خوشبخت

BlestFamily.com