حکم گذاشتن اسم « محمد مبین » بر نوزاد

الحمدالله من صاحب فرزند پسر شدم که اسمش را مبين نهادم.

اولاً مي خواهم تا معناي کلمه مبين را بدانم و ثانياً آيا مي توانم پسرم را عبدالمبين خطاب کنم و يا اينکه محمد مبين خطاب کنم.

الحمدلله،

مبين يکي از اسماء الهي است که در قرآن ذکر شده است؛ چنانکه مي فرمايد:

« يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَيَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ » (نور 25).

يعني: « آن روز، خداوند جزاى واقعى آنان را بى‏کم و کاست مى‏دهد؛ و مى‏دانند که خدا همان‌ ‌حق‌ آشكار است‌ در ذات‌ و صفات‌ و افعال‌ خويش».

و مبين يعني: آشکار، روشن.

اما حکم گذاشتن يکي از اسماء الهي بر فرزندان چنين است:

اسماء الهي دو دسته هستند:

اول: اسمهايي که تنها مختص به ذات پاک باري تعالي هستند، و مخلوقات از آن بي بهره هستند، مانند اسمهاي: (الله، الرحمن، الصمد، الرب، الاحد، المتکبر، الخالق، الرازق، الظاهر، الباطن، الاول، الاخر، قدوس، ملک الملوک، علام الغيوب).

گذاشتن اينگونه اسمها بر فرزندان جايز نيست مگر آنکه در ابتداي هر اسم کلمه: "عبد" اضافه گردد، مثلا: عبدالله، عبدالرحمن، عبدالرزاق، عبدالظاهر، عبدالصمد و ..

بنابراين جايز نيست که کسي اسم فرزندش را: رزاق يا خالق يا رحمن بگذارد.

دوم: اسمهايي که تنها مختص به الله تعالي نيستند و جايز است که بر انسانها نيز اطلاق کرد و آنها را با آن اسمها صدا کرد، مانند: (سميع، بصير، علي، حكيم، رشيد، هادي، مبين، متين، لطيف و غيره..).

چنانکه بعضي از اصحاب پيامبر صلي الله عليه وسلم داراي اين اسمها بودند و پيامبر صلي الله عليه وسلم اسم آنها را تغيير ندادند؛ مانند: علي ابن ابيطالب، و حکيم بن حزام، رضي الله عنهما..

گذاشتن اين دسته از اسماء الهي بر فرزند حتي بدون اظافه کردن پيشوند "عبد" جايز است، بر اين اساس جايز است که اسم فرزند را "مبين" گذاشت. ولي زيباتر و بهتر آنست که او را "عبدالمبين" صدا زد، زيرا "عبد" به معناي بنده است و عبدالمبين يعني: بنده ي خداي آشکار و مبين.

در حاشيه کتاب ‏"أسنى المطالب شرح روض الطالب" (4/243) ‏از کتابهاي شافعيه چنين آمده است: «جواز نامگذاري با اسماء الهي که تنها مختص به او نيست، اما اسمهايي که تنها به خداوند متعال اختصاص دارد، حرام است، و امام نووي نيز در شرح صحيح مسلم به اين حکم تصريح کرده است».

همچنين بعضي از فقهاي حنفيه گفته اند: «نامگذاري با اسم الله تعالي که در قرآن موجود است، مانند: علي، کبير، رشيد و بديع جايز است؛ زيرا اينها (و امثال آنها) جزو اسمهاي مشترک (بين خالق و مخلوق) هستند، و مراد از اين اسمها براي بنده گان خدا غير از چيزي است که در مورد حق تعالي مراد مي شود».

نگاه کنيد به: "بريقة محمودية" (3/234) به نقل از التتارخانية .

اما گذاشتن اسم "محمد مبين" و يا امثال آن:

بعضي از اهل علم گذاشتن اسمهاي مرکب (مانند محمد مبين) را بر فرزندان مکروه دانسته اند، و اسم مرکب اسمي است که از ترکيب دو يا چند اسم پهلوي هم تشکيل شده باشد، مانند محمد رضا، يا محمد علي، يا محمد رئوف و ...

اما از آنجائيکه هيچ دليل واضح و روشني بر کراهت اين نوع اسمهاي مرکب در شريعت وارد و ثابت نشده است، لذا تسميه نوزاد با اين نوع اسمها جايز است و بلا اشکال مي باشد.

از اينرو شما (سوال کننده) مي توانيد اسم فرزند خود را: "مبين" يا "عبدالمبين" و يا "محمد مبين" بگذاريد و همه ي آنها جايز هستند، هرچند پيشنهاد ما اينست که از "عبدالمبين" استفاده شود.

نکته: بعضي از مردم اسم فرزندان خود را با اسمهايي همچون: (ضياء الحق، نور الله، نور الحق، حجت الله، يد الله، عين الله، حيات الله و عصمت الله، نصرت الله، صفت الله، قدرت الله، و امثال آنها، و يا اسمهايي که مختص به پيامبر صلي الله عليه وسلم هستند مانند: نبي الله، محمد نبي، و..).

گذاشتن اين اسمها بر فرزندان حرام است، زيرا اينگونه اسمها چنين در اذهان توهم ايجاد مي کند که مراد از اين نامگذاري اينست که شخص نامگذاري شده از نور خدا يا حجت خدا يا دست خدا يا صفت خدا است! درحاليکه هيچ مخلوقي نه نور خداست و نه دست خدا و نه حجتي بر مردم و نه صفت خداست!

همچنين گذاشتن اسمهايي که مختص به شخص پيامبر صلي الله عليه وسلم هستند نيز براي کسي جايز نيست، و کسي جز انبياء الهي نبي خدا نيست و نبايد خود را نبي (پيام آور) الله بنامد. ‏

اينگونه اسمها دربرگيرنده ي نوعي تزکيه نفس نيز هستند؛ درحاليکه شريعت اسلام نهي کرده است از اينکه خود را تزکيه کنيم، چنانکه مي فرمايد: « فَلَا تُزَكُّوا أَنفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى» (نجم 32). يعني: پس خودستايى نکنيد، او پرهيزگاران را بهتر مى‏شناسد!

پس انسان مومن بايد متواضع بوده و خود وفرزندان خود را به نيکي ها نسبت ندهد و نگويد که ما نيکوکار وغيره هستيم. زينب بنت ابي سلمه ميگويد: «سميت برة فقال رسول الله صلي الله عليه وسلم لا تزكوا أنفسكم الله أعلم بأهل البر منكم سموها زينب». روايت مسلم.

يعني: نامم بُره (نيکوکار) بود، پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود که خود را تزکيه نکنيد وبه اهل نيکي نامگذاري نکنيد او را زينب نام بگذاريد.

از اين حديث شريف معلوم ميگردد که مسلمانان نبايد خود را از قبل تزکيه کنند، ولي بسياري از اين اسمها (مذکور در فوق) دربرگيرنده تزکيه شخص نامگذاري شده نيز است.

خلاصه اينکه والدين بايد در نامگذاري فرزندان خود دقت کنند تا مرتکب حرام و يا مکروه نشوند، چرا که نام، يک علامت است براي شناخت عقيده ي انسان ولازم است که هر مسلمان متدين در هنگام اختيار نام  فرزندانش، عقيده ي خويش را در نظر داشته،  نامي را براي فرزندانش  اختيار کند که مطابق عقيده ي اسلامي بوده و نامي را نگذارد که مخالف عقيده اش باشد.

جهت مطالعه ي نکاتي مفيد در مورد انواع اسمهاي حرام، مکروه و جايز به فتواي (4982) مراجعه کنيد.

والله اعلم

وصلي الله وسلم علي محمد وعلى آله وأصحابه والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين

سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com