ازدواج مسيار چیست؟

الحمدالله رب العالمين، والعاقبه للمتقين، ولاعدوان الا علي الظالمين، والصلاه والسلام علي محمد الذي ارسله ربه رحمه للعالمين و علي آله و صحبه اجمعين.

نکاح مسیار همان ازدواج شرعی با شروط و ارکان معروف در علم فقه است ولی در آن زن با رضایت خودش متضمن می‌گردد از بعضی حقوق شرعی خود بر عهدة زوج تنازل کند مانند عدم درخواست نفقه و مسکن و عدم رعایت قسم (عدالت در همبستری بین همسران) یعنی مرد بدون تحدید و در وقتی معلوم که با اختیار و رضایت زن و مرد مشخص شده است نزد او می‌آید.

شاید اصل نامگذاری آن از سیر یعنی رفتن نزد زن در شب یا روز باشد. مسیار بر وزن مفعال یعنی مردی که زیاد رفت و آمد می‌کند، یا در منطقه خلیج نامگذاری آن از کلمه «التسیوره» به معنی زیارت کوتاه در روز گرفته شده است.

می‌توان بارزترین اسباب تجویز آنرا در مردان اسباب زیر دانست.

- عدم اشباع مرد نزد همسر اولی به علت سن زیاد او و کاهش رغبت در معاشرت جنسی با شوهر خود.

- عدم قدرت مرد در تأمین هزینه‌های سنگین از جمله مهریه، مسکن و ... است که امروز سقف مهریه و هزینه مراسم ازدواج بالا رفته است.

- عدم مستقر دائمى بودن در محل كار.

اما اسباب تجویز آن در زنان عبارتند از:

- افزایش دختران مسن، بیوه‌زنان و طلاق بین همسران.

- حفظ پاکدامنی و داشتن فرزند و میسر نشدن ازدواج دائم.

- نیاز به ماندن در خانه پدر و مادر برای مراقبت از آنان یا یکی دیگر از نزدیکان.

- مشغولیت زیاد به فرزندان و اشتغال در خارج از منزل.

به علت مشکلات ناشی از نکاح مسیار بعضی از علماء آنرا تحریم کرده‌اند چون گاهی به دلیل عدم استقرار آن و سوءاستفاده بعضی از افراد جامعه(زن یا مرد) از آن تهدیدی علیه کیان خانواده به حساب می‌آید.

با اين حال بسیاری از ازدواجهای مسیار استقرار داشته و عملاً موفق بوده‌اند به علت اينكه طرفین آن بسیار جدی و صادق بوده‌، و چیزی بیشتر از ده سال از نشأت و انتشار آن در منطقه می‌گذرد، در مقابل بسیاری از این نوع ازدواج به علت عدم صداقت وجدیت طرفین به جدایی منجر شده‌اند گرچه این دو عامل علت اساسی جدائی در نکاح اصلی نیز هستند. در هر صورت توصیه می‌کنیم کسی که اقدام به چنین ازدواجی می‌کند تقوای خدا را در مورد خود، جامعه و زنی که می‌خواهد او را عقد کند مراعات نماید.

حکم ازدواج مسيار

ازدواج مسیار اگر ارکان و شرائط شرعی خود مانند رضایت زوجین حضور ولی و شاهدین و ... را داشته باشد صحیح است و اینکه زن از بعضی حقوق خود تنازل کند در صحت عقد ازدواج خلل ایجاد نمی‌کند چون نصوص شرعی در تأیید آن وجود دارند.

1- خداوند می‌فرماید: « وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِنْ بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ».(النساء: 128).

«و اگر زنى، از طغيان و سركشى يا اعراض شوهرش، بيم داشته باشد، مانعى ندارد با هم صلح كنند (و زن يا مرد، از پاره‏اى از حقوق خود، بخاطر صلح، صرف نظر نمايد) و صلح، بهتر است».

ام‌المؤمنین عائشه رضی الله عنها  درباره سبب نزول آن می‌گوید: «زنی که شوهرش از او بهره کامل نمی‌برد و می‌خواهد طلاقش دهد و زنی دیگر را عقد کند ولی زن به مرد می‌گوید: مرا نگه دار(طلاقم مده) و زن دیگری عقد کن و در نفقه و قسم دربارة من اختیار کامل داری. این مصداق قول خداوند است که می‌فرماید: «فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ». (رواه البخاری 5206، فتح الباری 9/304، تفسیر قرطبی 5/403).

علی رضی الله عنه  می‌گوید: این آیه درباره زنی نازل شد که مفارقت از شوهرش را نمی‌پسندد پس روی این اصل که هر سه یا چهار روز یکبار به او سر بزند با هم مصالحه می‌کنند. (فتح الباری، شرح حدیث 4601).

ابن کثیر در تفسیر این آیه می‌گوید: «اگر زن ترسید که شوهرش از او جدا شود یا اعراض کند می‌تواند از حقوقش مانند: نفقه، لباس، هم‌بستر شدن و امثال اینها در مقابل شوهرش تنازل کند، و شوهر می‌تواند آنرا بپذیرد و هیچکدام از زن و مرد در این مورد گناهکار به حساب نمی‌آیند. (تفسیر ابن کثیر 2/561 – 562 چاپ دارالمعرفه).

2- عروه بن زبیر از عائشه ك روایت می‌کند که سوده دختر زمعه روز خودش را به عائشه بخشید و پیامبر ص در سهم سوده و سهم خودش نزد عائشه می‌رفت. (رواه البخاری 5212).

بدین خاطر فقهاء تصریح کرده‌اند که زن می‌تواند از حقوق خود در مقابل شوهرش تنازل کند. (المغنی 10/262).

بنابراین دارالافتاء مصر و هیأت فتوی در وزارت اوقاف و شئون اسلامی کویت و عبدالعزیز بن عبدالله بن باز و شیخ عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ مفتی عام عربستان سعودی و تعداد زیادی از اعضاء هیئت افتاء و دعوت و ارشاد در عربستان سعودی همه فتوای صحت ازدواج مسیار را صادر کرده‌اند.

علاوه بر صحت ازدواج مسیار از نظر شرع مصالحی نیز برای دو طرف زن و مرد دارد مانند اینکه: مرد راغب است از راه حلال ارضاء جنسی گردد اما توان تحمل تکالیف آن و مخارج زن دوم را ندارد، و زن نیز دوست دارد ازدواج کند و از نفقه و مسکن و رعایت عدالت در همبستری با او صرف‌نظر نماید. در واقع زن می‌خواهد شوهری داشته باشد تا دچار حرام نشود و پاک‌دامن بماند.

پس چون ازدواج مسیار ازدواجی صحیح است احکام شرعی ازدواج دائم بر آن مترتب می‌گردند. یعنی باید به زن مهریه پرداخت شود و شوهر از نظر نسبی پدر فرزندان محسوب گردد و در ازدواج مسیار مانند ازدواج دائم بعضی از زنان خویشاوند همسرش (مانند: مادر زن، خواهر زن و ...) بر او حرم می‌گردند و زن هنگام طلاق یا مرگ شوهر باید عده را بگذارند و در صورت مرگ یکی از زوجین دیگری از او ارث می‌برد.

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.‏

وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.‏