حکم اذان و اقامه توسط زنان

لطف کنيد در مورد اذان و اقامه و نماز خواندن زنان بگوييد و نظر 4 مذهب و در اين مورد چه احاديثي وجود دارد. چون بيهقي روايت کرده که حضرت عايشه هم اقامه هم اذان گفته و هم براي زنان امامت کرده است.

الحمدلله،

اول: نزد بيشتر علماي سلف و خلف از جمله ائمه اربعه (ابوحنيفه و مالک و شافعي و احمد) و ظاهريه، اذان و اقامه بر زنان واجب نيست، که البته بيهقي حديثي از اسماء بصورت مرفوع روايت کرده که: «ليس للنساء أذن و لا إقامة ولا جمعة..» بيهقي (1/408).

يعني: «اذان و اقامه و نماز جمعه براي زنان لازم نيست..».

ولي حديث مذکور ضعيف است، با اين وجود هيچ نصي که دلالت بر وجوب و لزوم اذان و اقامه براي زنان داشته باشد وارد نشده است.

دوم: برخلاف حنفيه، نزد جمهور علماء (مالکيه و شافعيه و حنابله) اذان و اقامه زنان در جمع مردان جايز نيست و اگر اذان يا اقامه بگويند جايگزين اذان و اقامه اصلي نمي شود، زيرا اذان به معناي اعلام وقت نماز است حال آنکه براي زنان مشروعيت ندارد که صداي خود را بالا ببرند، و هيچگاه در زمان پيامبر صلي الله عليه وسلم و حتي بعد از وي در عهد صحابه و تابعين صداي اذان که بيانگر فرا رسيدن نماز باشد، از زنان شنيده نشده است.

حتي پيامبر صلي الله عليه وسلم به زنان مي فرمود که در نماز صداي خود را بلند نکنند و با بهم زدن کف دستهايشان اطلاع بدهند، از ابوهريره رضي الله عنه روايت است رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «التّسْبيحُ للرجالِ والتّصْفيقُ للنِّساءِ ». مُتّفقٌ عليهِ زادَ مُسْلمٌ :« في الصَّلاةِ».

يعني: سبحان الله گفتن (براي اين که امام متوجه سهو خود شود) مخصوص مردان است، کف زدن براي زنان است».  متفق عليه، و مسلم افزوده: « در نماز».

و فرمود: «مَنْ رَابَهُ شَيْءٌ فِي صَلاتِهِ فَلْيُسَبِّحْ، فَإِنَّهُ إِذَا سَبَّحَ الْتُفِتَ إِلَيْهِ، وَإِنَّمَا التَّصْفِيقُ لِلنِّسَاءِ». (بخارى:684)

يعني: هرگاه در اثناء نماز، مشكلي پيش آمد، «سبحان الله» بگوييد. آنگاه، امام متوجه مي شود. كف زدن، مخصوص زنان است».

اما حنفيه گفتند: ذکوريت شرط مؤذن و صحت اذان نيست بلکه شرط کمال است، از اين رو اذان زن صحيح است، حتي اذان کافر و مجنون و انسان مست را هم صحيح – ولي مکروه - مي دانند. حال آنکه نزد جمهور علماء، ذکوريت و اسلام شرط مؤذن و شرط صحت اذان است. فقط حنفيه گفتند: زماني که اذان زن موجب برانگيخته شدن شهوت (قلوب مريض) گردد، وي را از اذان گفتن منع کنند.

و باز حنفيه گفتند: اقامه زن با حضور نمازگزاران مرد صحيح اما مکروه است.

سوم: اذان و اقامه زنان در بين خودشان، يعني هنگامي که مردان حضور نداشته باشند؛ بعضي گفتند: مکروه است، و بعضي ديگر گفتند: جايز و مباح است، و بعضي گفتند: مستحب است، و بعضي گفتند: فقط گفتن اقامه توسط يکي از آن زنان مستحب است اما گفتن اذان توسط آنان مستحب نيست.

شافعيه گفتند: اذان براي برپايي نماز جماعت زنان اگر توسط موذن مرد گفته شود، کراهيتي ندارد، اما اگر زني در بين خودشان اذان دهد، باطل است، و چنانچه قصد زن از اذان گفتنش تشبه به مردان باشد عمل وي حرام و گناه است، ولي اگر چنين قصدي نداشته باشد در آنصورت (اذان وي) در حکم ذکر و ياد خداست و بشرطيکه صدايش را بالا نبرد کراهيتي ندارد.

ولي سه امام (ابوحنيفه و مالک و احمد) گفتند: اذان زن در بين خودشان مکروه است.

بنظر مي رسد که راي صحيح تر آن باشد: هرگاه زنان تنها باشند و مردي حضور نداشته باشد، در اينحالت اذان و اقامه توسط خود آنها امري نيکو باشد، زيرا اذان و اقامه جزو ذکر و ياد الله متعال بشمار مي آيد و دليلي بر منع اذان و اقامه (زنان در بين خودشان) وارد نشده، و لذا هنگامي که از ابن عمر رضي الله عنه سوال شد: آيا اذان بر زنان جايز است؟ عصباني شد و گفت: «آيا آنها را از ذکر خدا نهي مي کنيد؟». ابن ابي شيبة (1/223).

و اين رأي امام شافعي و روايتي از احمد بود، و ابن حزم نيز همين رأي را دارد، شافعي رحمه الله گفته: «زن نبايد صدايش را زياد بلند کند، بلکه در حدي اذان دهد که دوستانش بشنوند، و همينطور اقامه را..». "بنقل از: صحيح فقه السنة".

نکته: در مذهب شافعيه و مالکيه: ذکوريت شرط صحت اقامه نيست بشرطيکه فقط زنان حضور داشته باشند، بنابراين اقامه زنان (در بين خودشان) صحيح است، اما در حضور نمازگزاران مرد صحيح نيست. اما در مذهب حنابله ذکوريت شرط صحت اقامه است حتي در بين زنان..

چهارم: نزد بيشتر علماي سلف و خلف؛ امامت زنان براي مردان جايز و صحيح نيست، به دليل عموم فرموده نبوي صلي الله عليه وسلم که فرمود: «لَنْ يُفْلِحَ قَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمُ امْرَأَةً». (بخارى:4425).

يعني: «قومي كه زمام امورش را به دست زني بسپارد، هرگز رستگار نخواهد شد».

علاوه بر آن ثابت نشده که در زمان نبوي و صحابه و تابعين امر امامت نماز مردان به زني سپرده شده باشد يا چنين چيزي روي داده باشد، حتي پيامبر صلي الله عليه وسلم صف نماز زنان را در پشت صفوف مردان قرار مي داد و مي فرمود: «َخَيْرُ صُفوفِ النِّساء آخِرُها وَشَرُّهَا أَوَّلُهَا ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

يعني: « بهترين صفهاي زنان صف آخر و بدترين صف هايشان صف اول است».

اما – برخلاف مالکيه - (در نزد حنفيه و شافعيه و حنابله) امامت زن براي ديگر زنان جايز و صحيح است، به دليل آنکه امامت بعضي از زنان صحابي (مانند أم سلمه و عايشه) براي ديگر زنان ثابت شده، چنانکه از ريطة حنفية روايت است: «أن عايشة أمتهن و قامت بينهن في صلاة المکتوبة».

يعني: «عايشه براي زنان در نماز فرض امامت و اقامه کرد». عبدالرزاق (3/141) و بيهقي (3/131) و با وجود شواهدي که دارد در کل صحيح است.

مالکيه گفتند: امامت زنان بطور مطلق جايز نيست، چه براي مردان يا زنان، زيرا ذکوريت را شرط صحت امامت دانسته اند.

والله اعلم

وصلى الله على نبينا محمد وعلى اله وصحبه وسلم

سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com