اگر زن حامله ای بمیرد، آیا بیرون آوردن جنین او لازمست

کسي يک خانم را که حامله بوده و تقريباً 10 روز به حمل ايشان بوده وقتيکه خانم فوت کرده همراه با طفل ايشان دفن کرده اند، ايا لازم بود که طفل ايشان را بيرون آورند ويا خير؟

الحمدلله،

هرگاه مسلماني فوت کند، نبايد بر جسد و پيکر وي عملي صورت گيرد که موجب بي حرمتي و يا اهانت به او شود، مثلا شكستن استخوانهاي ميت جايز نيست، زيرا رسول خدا صلي الله عليه وسلم فرمودند : «إِنَّ كَسْرَ عَظْمِ الْمُؤْمِنِ مَيْتًا مِثْلُ كَسْرِهِ حَيًّا» ابوداود (2/69) ابن ماجه (1/492).

يعني : شكستن استخوان مومن بعد از مردن، مانند شكستن استخوان او در حال حيات است.

يعني اينكه گناه اين كار در حال زنده بودن و بعد از مردن برابر است.

اين حديث، بر حرمت شكستن استخوان ميت مومن دلالت دارد.

در کتاب دائرة المعارف فقهي آمده : «فقهاي حنفيه و بعضي از شافعيه گفتند : اگر زني فوت کند و جنين در شکم وي در جنب و جوش و حرکت باشد، در آنصورت شکم زن شکافته مي شود تا نوزاد بيرون آورده شود. و شافعيه گفتند : اگر اميد زنده ماندن نوزاد باشد شکم ميت شکافته مي شود، و حنابله نيز به همين راي متمايل اند، ولي اگر اميد زنده ماندنش نباشد راي صحيح آنست که شکم ميت شکافته نمي شود، و حتي نزد امام احمد انجام آن حرام است، و اگر اميد زنده ماندن باشد زنان مي بايست عهده دار بيرون آوردن نوزاد باشند نه مردان، و اگر زناني در دسترس نبودند مردان نبايد شکم را بشکافند زيرا هتک حرمت ميت است، و بايد ترک شود تا نوزاد (داخل شکم) مي ميرد و مرگ آن به يقين مي رسد (بعد ميت دفن شود)، و باز از امام احمد نقل شده که گفته : مردان دست به رحم ببرند تا جنين را بيرون آورند و بهتر است محارم باشد.

و در "شرح الصغير" (از کتب مالکيه) آمده : شکم زن براي بيرون آوردن جنين شکافته نمي شود حتي اگر اميد زنده ماندنش باشد، ولي نبايد ميت دفن شود تا آنکه مرگ جنين محقق شود، و (فقهاي مالکيه) اتفاق نظر دارند که اگر بيرون آوردن جنين با روشي بجز شکافتن شکم ممکن باشد انجام آن واجب است».  "الموسوعة الفقهية" (16/10).

و باز در همين کتاب آمده : «اگر زن حامله بميرد و در شکمش جنين زنده اي باشد؛ چنانچه ماماها (قابله) بتوانند جنين را با دست بردن به رحم بيرون آورند به اتفاق فقهاء انجام آن واجب است، و اگر امکان آن نباشد، (باز) نزد حنفيه و شافعيه و بعضي از مالکيه (سعي در بيرون آوردن جنين شود) تا حيات نوزاد پابرجا بماند و حفظ شود، و اين برخلاف رأي حنابله و راي مشهور نزد مالکيه است، زيرا آنها مي گويند : هتک حرمت ميتي که مرگش به يقين ثابت شده براي يافتن امر موهمي جايز نيست، زيرا اين نوزاد زندگي نمي کند و حيات او مورد يقيني نيست». "الموسوعة الفقهية" (18/151).

و باز در آن کتاب آمده : «فقهاي حنفيه و شافعيه – و سُحنُون و ابن يونس از فقهاي مالکيه – گفتند : اگر زن حامله بميرد و در شکمش جنين زنده اي باشد، ظکمش را شکافته و نوزاد را بيرون آورند، زيرا اتلاف جزئي از بدن ميت موجب حفظ حيات انسان زنده اي مي شود، و اين شبيه زماني است که انساني در اضطرار باشد و جزئي از ميت را بخورد، و احياء نفس اولاتر از صيانت ميت است.

و در مذهب حنابله و راي معتمد در نزد مالکيه نبايد شکم زن حامله را براي جنين جستجو کرد، حتي اگر اميد آن باشد که جنين زنده خارج شود، زيرا اين نوزاد عادتا زندگي مي کند و به يقين مشخص نشده که زنده باشد، پس جايز نيست هتک حرمت ميتي يقيني را بوسيله امري موهي دچار شد، و از پيامبر صلي الله عليه وسلم روايت شده که ايشان فرمود: شکست استخوان مرده بمانند شکست استخوان زنده است.

و امام نووي (شافعي) مسئله را اينگونه تفصيل داده : اگر اميد حيات جنين باشد در آنصورت شکافتن شکم ميت و بيرون آوردن جنين واجب است، و اين زماني است که جنين شش ماه يا بيشتر باشد، اما اگر اميد زنده مادنش نباشد، سه راي وارد شه که صحيح ترين آن آنست که شکم ميت شکافته نشود، اما نبايد ميت تا زمانيکه جنين مي ميرد دفن شود.

اما فقهاء اتفاق نظر دارند که اگر امکان بيرون آوردن جنين با روشي بجز شکافتن شکم ميت وجود داشته باشد، مثلا ماماها دست به رحم ببرند و جنين را بيرون آورند پس چنين کنند، اما اگر جنين بميرد و مادرش زنده باشد، جايز است جنين را سقط نمود تا جان مادر حفظ شود و خلافي در اين مابين علماء نيست». "الموسوعة الفقهية" (16/279).

و نگاه کنيد به : "الفتاوي الهندية" (1 / 157)، و "حاشيه" ابن عابدين (1 / 602)، و "المهذب" (1 / 145)، و "غاية المنتهى وحاشيته" (1 / 245) و "بلغة السالك" (1 / 232)، "المجموع" (5 / 302).

و علامه الباني در "کتاب الجنائز" آورده : «.. در كتب حنابله آمده كه بريدن قسمتي از اعضاي بدن ميت و تلف نمودن و سوزاندن جسد ميت حرام است، ولو اينكه بدان وصيت كرده باشد اين حكم متفق عليه است. حتي ابن حجر در «الزواجر» بطور قطع آنرا از گناهان كبيره  برشمرده است. تا جايي كه حنابله گفته اند نبايد جنين زنده از شكم ميت بيرون آورده شود. اما رشيد رضا، اين نظريه را رد كرده و مي گويد: نبايد جنين زنده را گذاشت كه بميرد. و در پاره كردن شكم، استخواني شكسته نمي شود. و تجربه نيز ثابت كرده است كه جنين بعد از اينكه از شكم مادر مرده ي خود بيرون آورده شود، زنده مي ماند. بنابراين نجات دادن يك موجود زنده بر حرمت يك جسم مرده مقدم است».

خلاصه اينکه : اگر جنين داخل شکم آن زن در ماههاي آخر بوده و حرکت و جنب و جوش داشت، و امکان بيرون آوردن آن مهيا و ممکن بود، مي بايست ابتدا جنين را بيرون مي آوردند بعد ميت را دفن مي کردند، تا جان آن نوزاد را حفظ مي شد.

والله اعلم

وصلى الله على نبينا محمد وعلى اله وصحبه وسلم

سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com