همسایه و حقوق آنان

الله تعالی می فرماید: (وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّـهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا)[1]. ترجمه: و با پدر و مادر، خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و همسايه خويشاوند و همسايه بيگانه و يار مصاحب و مسافر رهگذر و بندگان خود نيکی کنيد همانا الله متکبران و فخر فروشان را دوست ندارد.

و از ابی هریره رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (من يأخذ عني هؤلاء الكلمات فيعمل بهن أو يعلم من يعمل بهن؟ فقال أبو هريرة: فقلت أنا يا رسول الله فأخذ بيده وعد خمسًا وقال: اتق المحارم تكن أعبد الناس وارض بما قسم الله تكن أغنى الناس وأحسن إلى جارك تكن مؤمنًا، وأحب للناس ما تحب لنفسك تكن مسلمًا ولا تكثر الضحك فإن كثرة الضحك تميت القلب)[2]. ترجمه: چه کسی از شما این سخنان را از من می گیرد سپس به آن عمل می کند و یا اینکه آن ها را به کسانی که به آن عمل می کنند یاد می دهد؟ ابو هریره می گوید: گفتم، من ای رسول الله، پس رسول الله صلی الله علیه و سلم دست او را گرفت و به او پنج چیز را یاد داد که عبارتند: از اعمال حرام دوری کن تا عابدترین انسان ها باشی، و به آنچه که الله به آن قسم خورده راضی باش تا غنی ترین انسان باشی، و به همسایه ات نیکی کن تا جزو مؤمنان باشی، و آنچه را که برای خودت می پسندی برای دیگران نیز بپسند تا جزو مسلمین باشی، و خنده ی زیاد نکن زیرا که خنده ی زیاد باعث مردن قلب می شود.

و از ابی شریح الخزاعی روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليحسن إلى جاره........ )[3]. ترجمه: کسی که به الله و روز قیامت ایمان دارد پس به همسایه اش نیکی کند.

و همسایه ها سه نوع هستند:

1ـ همسایه ای که غیر مسلمان است، پس چنین همسایه ای فقط حق همسایگی را دارد.

2ـ همسایه ای که مسلمان است، و چنین همسایه ای هم حق همسایگی و هم حق برادری در اسلام را دارد.

3ـ همسایه ای که هم مسلمان و هم از نزدیکان است، پس چنین همسایه ای سه حق دارد: حق همسایگی، حق برادری در اسلام و حق صله ی رحم.

 پس بر مسلمان واجب است که با همسایه اش رفتار نیک و خوبی داشته باشد، و باعث آزار و اذیت آنها نشود و از نگاه کردن به زنان و دختران آنان چشم بپوشد، زیرا که در آن نهی شدیدی است، چنانکه در حدیث از ابن مسعود روایت شده که گفت: (سألت رسول الله صلى الله عليه وسلم أي الذنب أعظم عند الله؟ قال أن تجعل لله ندًّا وهو خلقك، قال قلت له: إن ذلك لعظيم قال قلت: ثم أي؟ قال: ثم أن تقتل ولدك مخافة أن يطعم معك قال قلت: ثم أي؟ قال: ثم أن تزاني حليلة جارك)[4]. ترجمه: از رسول الله صلی الله علیه و سلم پرسیدم کدام گناه نزد الله بزرگ است؟ فرمود: اینکه همراه الله شریکی قرار دهی در حالی که او تو را خلق کرده کرده است، گفت: به رسول الله صلی الله علیه و سلم گفتم: این گناه بسیار بزرگی است، سپس کدام گناه؟ فرمود: اینکه فرزندت را بکشی از ترس اینکه با تو غذا بخورد، ابن مسعود رضی الله عنه می گوید: سپس گفتم: کدام گناه؟ فرمود: زنا کردن با زن همسایه.

سپس الله تعالی این آیه را نازل کرد: (وَالَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَلا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَلا يَزْنُونَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَاماً)[5]. ترجمه: و كسانی كه همراه با الله معبود ديگری را به فرياد نمی خوانند، و جانی را كه الله [خونش را] حرام كرده است جز به حق نمی كشند، و زنا نمی كنند، و هر كس چنين كند كيفر آن را می بيند.

و حقوق همسایه بر همسایه بسیار زیاد است که برخی از آنها عبارتند از:

1ـ زمانی که از تو کمکی خواست به او کمک کني، در حدیثی از جابر بن عبدالله روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: (من استطاع منكم أن ينفع أخاه فليفعل)[6]. ترجمه: هر کسی از شما که می تواند به برادرش کمک کند، پس این را انجام دهد. بنابراین بهترین مردم کسانی هستند که به دیگران کمک می می کنند.

2ـ زمانی که فقیر شد و به کمک نیاز داشت، به کمک او برو، زیرا رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: (مثل المؤمنين في توادهم وتراحمهم وتعاطفهم مثل الجسد إذا اشتكى منه عضو تداعى له سائر الجسد بالسهر والحمى)[7]. ترجمه: مثال مؤمنین در شفقت، دوستی و مهربانی مانند اعضای یک جسم هستند، زمانی که یک عضو آن به درد آمد سایر اعضا نیز بی قرار می شوند وتب می کنند. و بر مسلم واجب است که بداند مال او مال الله است و هیچ کس جز او نگهبان آن نیست، و الله تعالی می فرماید: (فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَه وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَه)[8]. ترجمه: پس هر کس مثقال ذره ای نيکی کرده باشد آن را می بيند * و هر کس مثقال ذره ای بدی کرده باشد آن را می بيند.

3ـ و زمانی که بیمار شد به عیادت وی برود، از علی رضی الله عنه روایت شده که گفت: شنیدم رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (ما من مسلم يعود مسلمًا غدوة إلا صلَّى عليه سبعون ألف ملك حتى يمسي وإن عاده عشية إلا صلَّى عليه سبعون ألف ملك حتى يصبح وكان له خريف في الجنة)[9]. ترجمه: هر مسلمانی در هنگام صبح به زیارت برادر مسلمانش برود، تا شب هفتاد هزار فرشته برای او طلب استغفار می کنند، و اگر در شب هنگام، به زیارتش برود تا صبح هفتاد هزار فرشته برایش طلب استغفار می کنند، و به بهشت می رود.

و همچنین زیارت مریض باعث نزدیک شدن انسانها به یکدیگر می شود و همچنین باعث بالا رفتن معنویات  مریض می گردد.

و از سنت است که هنگام زیارت مریض به او گفته شود: (لا بأس عليك طهور إن شاء الله شفاك الله وعافاك) و یا اینکه بگوید: (أن يطمعه في الحياة وقرب الشفاء).

4ـ و اگر به همسایه اش خوشحالی رسید به او تبریک گوید و خوشحال اش را به او نشان دهد تا همسایه اش بداند که بین آنان به اندازه ای محبت است  که وقتی او خوشحال باشد همسایه اش نیز خوشحال است.

و همچنین زمانی که همسایه ات از سفر برگشت به او بگو: (الحمد لله الذي سلمك أو الحمد لله الذي جمع الشمل بك). ( خوش آمد بگوید، و بخاطر به سلامت رسیدنش الله را شکر کند).

و اگر می خواست ازدواج کند بعد عقد نکاح به او بگو: (بارك الله لكما وبارك عليكما وجمع بينكما في خير).

و اگر الله فرزندی به او داد بگو: (الله لك بالموهوب وشكرت الواهب وبلغ أشده ورزقت بره).

 و همچنین از حقوق همسایه این است که در هنگام مصیبت برای تسلیت نزدش برود و در تشییع جنازه نیز شرکت کند. و هرگز به آن ها ازار و اذیت نرساند و هر از گاهی به آن ها هدیه ای دهد و همیشه به آنها سلام کند اما صحبتش را با آنان طولانی نکند زیرا باعث اذیتشان می شود و .... .

وصل اللهم وسلم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه وسلم.

مترجم: ام محمد.

منبع: www.m-islam.com