حیا و ایمان

حیا بخشی از بخش های ایمان است. و صفت پسندیده ای است که صاحبش را از آنچه که ناشایست است دور می کند.

رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "إن الحياء لا يأتي إلا بخير"[1] ترجمه: حیا چیزی جز خوبی، به ارمغان نمی‌آورد. همچنین فرموده اند که حیا، شاخه ای از شاخه های ایمان است. می فرماید: "الإيمان بضع وسبعون شعبة أو بضع وستون شعبة. فأفضلها قول لا إله إلا الله، وأدناها إماطة الأذى عن الطريق، والحياء شعبة من الإيمان" ترجمه: ایمان دارای هفتاد و چند  یا شصت و چند، شعبه است. برترین آن گفتن لا اله الا الله، و کمترین آن دور کردن آنچه که در راه و جود دارد و باعث اذیت مردم می شود، است. و حیا شاخه ای از ایمان است.

روزی رسول الله صلی الله علیه وسلم از کنار مردی می گذشت که برادرش را به خاطر داشتن حیا سرزنش می کرد، رسول الله صلی الله علیه وسلم به او گفت: رهایش کن، زیرا حیا از ایمان است.

این احادیث بر این دلالت دارند که حیا، خلق و خوی نیکویی است. ابن قیم رحمه الله می فرماید: حیا از زندگی است و زندگی از آن است. می گویند: حیا مانند باران است، بر اساس حیات قلب شخص، قدرتش در به وجود آوردن حیا در قلب متفاوت است. و کم بودن حیا نشان دهنده ی مرگ قلب و روح است. پس هر اندازه قدرت زنده بودن قلب قوی تر باشد، حیا در آن کامل تر خواهد بود. حقیقت حیا این است که انسان را از انجام زشتی ها باز می دارد، و وی را از زیاده روی از حق الله دور می کند. حیا بین الله و بنده اش، باعث می شود که بنده، شرم و حیا می کند از اینکه الله او را در انجام معصیت و گناه ببیند. و رسول الله صلی الله علیه وسلم در این باره می فرماید: "استحيوا من الله حق الحياء.  قالوا: إنا نستحيي يا رسول الله. قال:  ليس ذلكم. ولكن من استحيا من الله حق الحياء فليحفظ الرأس وما وعى، وليحفظ البطن وما حوى، وليذكر الموت والبلى. ومن أراد الآخرة ترك زينة الدنيا، فمن فعل ذلك فقد استحيا من الله حق الحياء"[2] ترجمه: آنچنان که باید از الله حیا داشت؛ از الله حیا داشته باشید. گفتند: ما حیا می کنیم، ای رسول الله. گفت: این حق حیا نیست که گمان می کنید. بلکه کسی که از واقعا از الله حیا دارد سرش و آنچه که مربوط به آن می شود - زبان، چشم و گوش - را در اطاعت غیر از الله به کار نمی گیرد، و شکمش و آنچه که مربوط به آن می شود - شرمگاه، پاها، دست ها و قلب - را در اطاعت غیر از الله به کار نمی گیرد. و مرگ و فنا شدن را به یاد می آورد. و کسی که خواستار آخرت است، دنیا را ترک می کند، پس کسی که این کار را کند به درستی که از الله آنچان که باید حیا داشت، حیا داشته است.

در این حدیث، رسول الله صلی الله علیه وسلم بیان می کند که از نشانه های حیا از الله تعالی، حفظ کردن اعضای بدن از انجام معاصی و گناهان، یاد آوری مرگ، کوتاه کردن آروز در دنیا، و یا آوری آخرت است. و در حدیث دیگر می فرماید صلی الله علیه وسلم می فرماید: "من استحيا من الله استحيا الله تعالى منه" ترجمه: کسی که از الله حیا کند، الله از او نیز حیا می کند.

و حیائی که الله از بنده اش می کند، حیا کرم و بخشش و نیکی به وی است. رسول الله صلی الله علیه وسلم در این باره می فرماید: "يا أيها الناس، إن ربكم حيي كريم، يستحي أن يمد أحدكم يده إليه فيرده خائبتين"[3] ترجمه: ای مردم، همانا پروردگار شما با حیا و کریم است، و حیا دارد از اینکه یکی از شما دستش را به سوی وی بلند کند ولی او دستانش را خالی برگرداند.

و اما حیائی که بین بنده و بین مردم وجود دارد، حیائی است که شخص را از انجام کارهای نالایق باز می دارد. و دوست ندارد که مردم از آن با خبر شود. پس از کارهای ناپسند دوری می کند. شرم و حیا وی را از انجام زشتی ها و رذائل اخلاقی باز می دارد. شخصی که از الله شرم و حیا دارد در تمامی حالات از کارهایی که منع نموده دوری می کند، چه در حال حضور مردم و چه در حال غیبت آنان.

این حیا عبودیت و ترس از الله عزوجل، حیائی است که از شناخت و معرفت الله تعالی به وجود می آید. این حیا از طریق پی بردن به بزرگی، نزدیکی به وی از طریق عبادت، و آگاه بودن به اینکه وی از پنهان و آشکار آگاهی دارد، به وجود می آید. حیا نه تنها از بالاترین خصلت های ایمان، بلکه از بالاترین درجات احسان نیز به شمار می آید. همان طور که در حدیث ذکر شده است: "الإحسان أن تعبد الله كأنك تراه، فإن لم تكن تراه فإنه يراك"[4] ترجمه: احسان این است که الله تعالی را چنان عبادت کنی که گویی او را می بینی، پس اگر او را نمی بینی او تو را می بیند.

کسی که از مردم حیا دارد لابد از انجام کارهای زشت و خصلت های ناپسند در اعمال و رفتار خود، دوری می کند. پس خالف کار، خبر چین، بدکاره، از گناهی که مرتکب شده، مردم را آگاه نمی سازد. پس حیائش از الله، باعث می شود که باطنش فاسد نگردد و حیائش از مردم، وی را از انجام کارهای زشت و غیر اخلاقی دور می کند. اما شخصی که هیچ حیائی نداشته باشد مانند کسی که می شود که ایمان ندارد. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "إنَّ مما أدرك الناس من كلام النبوة الأولى: إذا لم تستح فاصنع ما شئت"[5] ترجمه: یکی از سخنانی که مردم از پیامبران گذشته دریافته اند این است که: اگر حیا نداری، هرچه خواهی کن.

به این معنا که: اگر حیا ندارد، هر گناه و معصیتی را که بخواهد انجام می دهد، زیرا حیا که مانع انجام گناه می شود در وی وجود ندارد. و شخص بی حیا، مشغول انجام تمامی فواحش و منکرات می شود.

سلمان فارسی رضی الله عنه می فرماید: "إن الله إن أراد بعبده هلاكاً نزع منه الحياء، فإذا نزع منه الحياء لم تلقه إلا مقيتاً ممقتاً. فإذا كان مقيتاً ممقتاً نزع منه الأمانة، فلم تلقه إلا خائناً مخوناً. فإذا كان خائناً مخوناً نزع منه الرحمة، فلم تلقه إلا فظاً غليظاً. فإذا كان فظاً غليظاً نزع ربقة الإيمان من عنقه، فإذا نزع ربقة الإيمان من عنقه، لم تلقه إلا شيطاناً لعيناً ملعناَ" ترجمه: الله تعالی اگر هلاکت را برای بنده اش خواشتار شود، حیا را از وی می گیرد، پس زمانی که بی حیا گشت، کسی را ملاقات نمی کند مگر با نفرت شدید، و زمانی که مورد نفرت شدید قرار گرفت، امانت را وی می گیرد، پس کسی او را ملاقات نمی کند مگر با خیانتکاری، و زمانی که خائن گشت، رحمت را از وی می گیرد، پس کسی را ملاقات نمی کند مگر با سنگدلی، و زمانی که سنگدل گشت، حلقه ی ایمان را از گردنش باز می کند، پس زمانی که حلقه ی ایمان را از گردنش گشود، کسی را ملاقات نمی کند مگر مانند یک شیطان لعنت شده.

رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: "الحياء والإيمان قرنا جميعًا، فإذا رفع أحدهما رفع الآخر"[6] ترجمه: حیا و ایمان دو زوج اند که اگر یکی از آن ها از بین برود دیگری نیز از بین می رود.

و از ابن عباس رضی الله عنه روایت شده است که فرمود: "الحياء والإيمان في قرن، فإذا نزع الحياء تبعه الآخر" ترجمه: حیا و ایمان دو زوج اند، پس زمانی که حیا از بین برود؛ دیگری به دنبالش از بین می رود.

این احادیث بیان کننده این مطلبند که از بین رفتن حیا باعث می شود  شخص به سوی انجام گناهان برود، زیرا حیائی ندارد که مانع انجام آن شود. به سبب کم شدن و یا از بین رفتن حیا در میان مردم، در جامعه های امروزی می بینیم که منکرات، خلاف ها و جرائم افزایش یافته است. و نهان های مرم آشکار گشته است، معصیت ها را به طور علنی انجام می دهند و زشتی ها را نیک می پندارند. و هیچ غیرتی در قلب هایشان باقی نمانده است. بلکه بسیاری از مردم بدی و زشتی را نیک می دانند و در انجام آن ها افتخار می کنند. و تمامی اوقات خود را در انجام معاصی به طی می کنند.

عواقب کم شدن حیا:

1.     کم شدن حیا در قلب مردان و از بین رفتن غیرتشان باعث شده که با زنان نامحرم چه کافر و چه مسلمان همنشین شوند و به خانه هایشان داخل شده و با آنان خلوت کنند. و یا حتی به همسران و دختران خودشان چنین اجازه ای می دهند که با مردان غریبه اختلاط کنند. پس کجاست غیرت و مردانگی آنان؟!

2.     از بین رفتن حیا در زنان باعث شده است که حجاب خود را کنار بگذارند، و به سوی بازارها روانه شوند، در حالی که آرایش کامل کرده و از اینکه مردان نامحرم به آنان نظر کنند هیچ شرم و پروایی ندارند، بلکه به آن افتخار می کنند. و یا اینکه برخی از آنان در خیابان حجاب دارند ولی هنگامی که نزد فروشنده ای می روند چنان با ناز و عشوه سخن می گویند که گویی فروشنده، همسرش است.

3.     از بین رفتن حیا از میان زنان و مردان باعث شده که به انواع مبتذل و بی بند و بار آهنگ ها  گوش دهند، و یا فیلم های مبتذلی را خریداری کنند و آن را در خانه، جلو همسر، خواهر، برادر و فرزندانش تماشا کنند در حالی که در آن صحنه هایی از فسق و فجور، فحشا، شهوت و دعوت به سوی منکرات دیده می شود.  شرم و حیای چنین شخصی کجاست؟!

کجاست حیای آنان زمانی که فرزندانشان را در خیابان ها رها می کنند، تا هر کسی را که می خواهند به دوستی بگیرند. و با انسان هایی پست و گرگ صفت همنشین شوند. یا اینکه در جاده ها و کوچه ها به اذیت و آزار مردم بپردازند. و برای زنان مزاحمت ایجاد کنند؟!

کجاست حیای شخصی که با دود سیگارش، تمامی کسانی را که در مجلسی نشسته اند خفه می کند، و بوی بدی از وی به مشام می رسد؟!

کجاست حیای تاجری که مشتری خود را فریب می دهد؟ و در فروش کالایش، کلاهبردای می کند و به مردم دروغ می گوید؟

چیزی که این مردم را به این مستوای رذیل اخلاقی کشانده است، رفتن حیا از قلب هایشان می باشد. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: "إنَّ مما أدرك الناس من كلام النبوة الأولى: إذا لم تستح فاصنع ما شئت"[7] ترجمه: یکی از سخنانی که مردم از پیامبران گذشته دریافته اند این است که: اگر حیا نداری، هرچه خواهی کن.

پس ای بندگان الله! تقوای الله را پیشه کنید و بدانید که الله تعالی در تمام حالات مراقب و مواظب اعمال شما ست. الله تعالی می فرماید: {إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿١٢﴾ وَأَسِرُّوا قَوْلَكُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ ۖ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿١٣﴾أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ}[8] ترجمه: برای کسانی که ناديده از پروردگارشان می ترسند، آمرزش و مزد فراوان است. چه به پنهانی سخن گوييد و چه آشکارا، او به هر چه در دلها می گذرد آگاه است. آيا  ممکن است کسی که خلق می کند، با خبر نباشد؟ حال آنکه او باريک بين و آگاه است.

ترجمه همراه با تصرف

مترجم: ام احمد

http://ar.islamway.net