ارزش و منزلت خانواده در اسلام

قبل از اینکه نقش اسلام در بنا و تنظیم خانواده و حمایت از آن را بدانیم لازم است که بدانیم خانواده در زمان قبل از اسلام و نزد غرب امروزه چگونه بوده و هست؟

خانواده قبل از اسلام بر اساس استبداد، ظلم و بی عدالتی بود. و همه چیز فقط به دست مردان بود یا به معنای دقیق تر به دست ذکور بود. در نتیجه زنان یا دختران تحت ظلم و ستم قرار داشتند. به عنوان مثال اگر مردی فوت می کرد و همسرش در قید حیات بود؛ پسرش از همسر دیگر آن مرد حق داشت وی را به ازدواج خود در آورد و بر او زور گویی کند و یا اینکه می توانست او را از ازدواج با شخص دیگر باز دارد.

همچنین در زمان جاهلیت فقط مردان ارث می بردند اما زنان و کودکان هیچ حقی در ارث نداشتند. و نگاه آنان به زن نگاه ننگ و حقارت بود چه این زن؛ خواهر باشد و یا دختر، زیرا به نظر آنان دختر مایه ننگ و سرشکستگی و بدبختی بود. به همین دلیل وقتی دختری در خانواده ای به دنیا می آمد؛ در همان طفولیت پدرش وی را زنده به گور می کرد. چنان که الله تعالی در قرآن کریم می فرماید: ( هنگامی كه به يكی از آنان مژده تولّد دختر داده می ‌شد؛ صورتش سياه می ‌گرديد و مملو از خشم و غضب و غم و اندوه می شد)[1]. 

اما وقتی که اسلام آمد تمام این ظلم و ستم ها را از بین برد و با بر قراری عدالت؛ حق را به صاحبش عطا کرد تا جایی که دستور داد حق کودک شیر خوار و نوزادی که سقط می شود؛  هم داده شود.

و اگر به خانواه های غرب نگاه کنیم مشاهده خواهیم کرد که خانواده ها متلاشی و از هم دوراند. طوری که والدین حق تسلط بر فرزندان خویش را ندارند نه حق فکری و نه اخلاقی؛ طوری که پسر به هر مکانی که بخواهد می رود و هر کاری که دوست داشته باشد؛ می تواند انجام دهد. همچنین دختر با هرکسی که بخواهد می تواند هم نشینی کند و با هر که دوست داشته باشد می تواند شب را بگذراند و همه آن به بهانه آزادی.

به این ترتیب نتیجه چه خواهد بود؟

در جواب می گوییم نتیجه تمام این اعمال؛ به وجود آمدن خانواده های متلاشی شده و به دنیا آمدن کودکان خارج از ازدواج و پدر و مادر هایی که هیچ حقی بر فرزندان خود ندارند. که به قول برخی از عاقلان اگر می خواهی حقیقت آنها را کشف کنی باید به زندان ها و بیمارستان ها و خانه سالمندان سر بزنی زیرا که فرزندان والدین خود را به جز در مراسم و عیدها وقت دیگری نمی شناسند.

و واضح و آشکار است که خانواده  نزد غیر مسلمین از هم پاشیده و متلاشی است. در نتیجه وقتی اسلام آمد بر استواری و پایبندی بین خانواده بسیار اهمیت داد تا از هر خرابی که باعث هم پاشیدگی و گسختگی آن می شود جلوگیری کند. به گونه ای که برای حفظ انسجام خانواده ها به هر عضو از خانواده نقش مهمی داده مثلا:

اسلام زن را چه مادر، چه دختر و چه همسر و یا خواهر باشد؛ مورد احترام قرار می دهد.

مقام مادر را تکریم می کند؛ چنان که در حدیث از ابی هریره رضی الله عنه روایت شده که: (مردی نزد رسول الله صلی الله علیه و سلم آمد و گفت: ای رسول الله چه كسی برای خوش رفتاری من از دیگران، مستحق‌ تراست؟ فرمودند: مادرت. گفت: سپس چه كسی؟ فرمودند: مادرت. گفت: بعد از او چه كسی؟ فرمودند: باز هم مادرت. پرسید: پس از او چه كسی؟ فرمودند: بعد از او پدرت)[2].

و به دختر احترام می گذارد؛ چنان که از ابی سعید خدری رضی الله عنه روایت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: (کسی که صاحب سه دختر یا سه خواهر یا صاحب دو دختر یا دو خواهر باشد و با آنان خوش رفتاری کند و تقوای الله را در حقوق آنان پیشه کند وارد بهشت می شود)[3].

و اگر این زن همسر باشد باز هم وی را مورد تکریم قرار می دهد؛ چنان که از ام المؤمنین عایشه رضی الله عنها روایت شده که فرمودند: (بهترین شما کسی است که بهترین فرد برای خانواده خود باشد، و من بهترین شما در رفتار با خانواده ام هستم)[4].

و در کنار تمام این تکریمات اسلام نیز حق زن در میراث و احکام دیگر را هم رعایت می کند همان طور که برای مرد در بسیاری از امور حق و حقوقی قرار داده برای زن نیز حق و حقوق داده است. رسول الله صلی الله علیه و سلم در حدیث می فرمایند: (همانا زنان همتای مردانند)[5].

و همچنین در قضیه ازدواج به زن حق انتخاب داده و نیز مسؤولیت بزرگ تربیت فرزند را بر دوش والدین قرار داده است. چنان که از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روایت شده که فرمود: (شنیدم رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: هر كدام از شما مسئول است، و از هر یک از شما در مورد زیر دستانش سؤال خواهد شد. رهبر جامعه، مسئول رعیت می ‌باشد. مرد، مسئول خانواده و زیر دستانش می‌ باشد. زن در خانه شوهر، مسئول زیر دستان خود است. خدمتگذار، مسئول است و از او در مورد اموال صاحبش و مسئولیت‌های دیگرش، سئوال خواهد شد. راوی می ‌گوید: به گمانم رسول الله صلي الله عليه و سلم این جمله را نیز افزود كه: مرد هم مسئول مال پدر خود می ‌باشد. و همه شما مسئول هستید و از شما در مورد مسئولیت تان، سئوال خواهد شد)[6].

همچنین اسلام همیشه حریص بوده تا ریشه ی قدر دانی از پدر و مادرها و احترام به آنان را در فرزندان بکارد به گونه ای که تا زمان مرگ آنان هرگز این احترام و قدر دانی را فراموش نکنند. الله سبحانه و تعالی در قرآن می فرماید: (و پروردگارت فرمان داده است که جز او را مپرستيد و به پدر و مادر نيکی کنيد. اگر يکی از آنها يا هر دوی ايشان در نزد تو به سن پيری رسيدند، به آنان «اف» مگو، و بر سر ايشان فرياد مزن و محترمانه با آن دو سخن بگو)[7].

و همچنین اسلام از آبرو و حیثیت و عفت و پاکی خانواده ها حمایت می کند؛ به همین دلیل آنان را به ازدواج تشویق کرده و از اختلاط کردن مردان و زنان منع نموده است. و برای هر عضو خانواده نقش مهم و تأثیر گذاری قرار داده به گونه ای که وظیفه پدر و مادرها؛ تربیت فرزندان بر اساس اسلام است و در مقابل وظیفه فرزندان اطاعت از والدین و حفظ حقوق والدین بر اساس محبت و بزرگداشت آنان؛ است. و بدانید که بزرگترین دلیل بر ارزش و منزلت خانواده در اسلام اعتراف دشمنان به آن می باشد.

منبع: islamqa.info

مترجم: ام محمد