مهريه و احکام آن

بسم الله الرحمن الرحيم

 مهريه يا صداق، همان چيزى است كه بمنظور حلال كردن استفاده جنسى به زن داده مى‏شود. دادن مهريه واجب است. خداوند مى‏فرمايد: «وَآَتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً »(النساء: 4). «مهريه زنان را با طيب خاطر بپردازيد». و رسول‏اللّه صلی الله علیه وسلم مى‏فرمايد: «وَالْتَمِسْ وَلَوْ خَاتَمُ حَدِيْدٍ» يعنى نكاح همراه با مهريه باشد هر چند كه مقدار مهريه كم باشد، مانند، يك انگشترى از فلزى. پس مهريه حقي است که زن بر مرد دارد، و (زن) مالک آن است و براي هيچ کسي حلال نيست، - پدر باشد يا غير پدر – چيزي از آنرا براي خود بردارد مگر اينکه زن بر اينکار راضي باشد.

احكام مهريه‏

 1- در شريعت حداقل و حداکثري براي مهريه در نظر گرفته نشده ولي کم بودن و زياده‌روي نکردن در آن مورد تشويق قرار گرفته است تا ازدواج به آساني امکان‌پذير باشد وجوانان به خاطر مهريه و مخارج زياد آن از ازدواج روي نگردانند. تخفيف و كم بودن مهريه مطلوب است. رسول‏اللّه صلی الله علیه وسلم مى‏فرمايد: «أَعْظَمُ النِّسَاءِ بَرَكَةً أَيْسَرُهُنَّ مَئُونَةً» (احمد، حاكم بيهقى). «بزرگترين زنان با بركت آنانى هستند كه هزينه نكاح و مهريه آنان ساده‏تر باشد». علاوه بر اين مهريه دختران رسول‏اللّه صلی الله علیه وسلم چهارصد الى پانصد درهم بوده است. مهريه همسران رسول‏اللّه صلی الله علیه وسلم نيز، همين مقدار بوده است.

 2- نام بردن و معين كردن مهريه در مجلس عقد سنت است.

 3- مهريه بوسيله هر مال كه قيمتش اندكى بيش از يك چهارم دينار باشد صحيح است. رسول‏اللّه صلی الله علیه وسلم مى‏فرمايد: «وَالْتَمِسْ وَلَوْ خَاتَمُ حَدِيْدٍ»

از انس بن مالک رضی الله عنه روايت است : (أن عبدالرحمن بن عوف جاء إلي رسول الله صلی الله علیه وسلم و به أثر صفرة فسأله رسول الله صلی الله علیه وسلم فأخبره أنه تزوج امرأة من الأنصار، قال: کم سقت لها؟ قال : زنة نواة من ذهب، قال رسول الله صلی الله علیه وسلم أولم ولو بشاة)[ متفق عليه] «عبدالرحمن بن عوف نزد پيامبر صلی الله علیه وسلم آمد در حاليکه آثار زردي (زعفران يا حنا) بر او ديده مي‌شد، پيامبر صلی الله علیه وسلم از حال او پرسيد، (عبدالرحمن بن عوف) در پاسخ گفت که با زني از انصار ازدواج کرده است. پيامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : چقدر مهريه برايش قرار داده‌اي؟ گفت به اندازه وزن يک هسته خرما طلا، پيامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : وليمه بده اگرچه گوسفندي باشد».

 4- شتاب در پرداختن مهريه و دادن آن همزمان با برگزارى عقد ازدواج صحيح است و تأخير كل آن با بخشى از آن نيز جايز است. خداوند مى‏فرمايد:

«وَإِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً » (البقرة: 237).

 «و اگر آنان را پيش از آنكه با آنان نزديكى كنيد طلاق داديد، حال آنكه مهرى براى آنها معين كرده‏ايد».

 البته دادن بخشى از مبلغ مهريه قبل از زفاف مطلوب و مستحب است. در ابو داود و نسائى آمده است: رسول اكرم صلی الله علیه وسلم به على رضی الله عنه  امر كرد تا قبل از زفاف چيزى به فاطمه زهراء بدهد. على رضی الله عنه  گفت: من چيزى ندارم. رسول اكرم صلی الله علیه وسلم فرمود: ذره تو كجاست؟ حضرت على ذره خود را به حضرت زهراء داد.

مي‌توان مهريه را بطور نقد يا نقد و قسط يا تمام قسط عند المطالبه پرداخت کرد، براي مرد جايز است قبل از آنکه مهريه‌اي پرداخت کند با همسرش آميزش نمايد، اگر مقدار مهريه معين نشده، مهرالمثل و اگر معين شده باشد پرداخت مقدار تعيين شده بر مرد واجب است، و از عدم وفا به شروط عقد جداً خودداري نمايد، چون پيامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است : (أحق ما أوفيتم من الشروط، أن توفوا به ما استحللتم به الفروج)[ متفق عليه] «سزاوارترين شروطي که بايد به آن وفا کنيد شروط نکاح است».

 5- مهريه در لحظه انجام عقد بر عهده شوهر تعلق مى‏گيرد و با دخول و زفاف واجب مى‏گردد. اگر بدليلى همسر قبل از زفاف مطلقه گرديد، نصف مهريه ساقط مى‏گردد و نصف ديگر بر ذمه شوهر باقى مى‏ماند. خداوند مى‏فرمايد: «وَإِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ »(البقرة: 237).

 «اگر پيش از دخول و خلوت صحيحه آنان را طلاق داديد و حال آنكه مهريه براى آنان تعيين گرديده است، پس نصف مهريه از پيش تعيين شده به آنان مى‏رسد».

 6- اگر شوهر قبل از تماس جنسى و بعد از انجام عقد نكاح فوت شود، مهريه كامل و سهم ميراث باو تعلق مى‏گيرد، اگر مهريه‏اى تعيين شده است و اگر مهريه از قبل تعيين نشده است، مهر مثل باو مى‏رسد و عدت وفات نيز بر وى واجب مى‏گردد.

از علقمه روايت است : (أتي عبدالله في أمرأة تزوجها رجل ثم مات عنها، و لم يفرض لها صداقا، و لم يکن دخل بها، قال : فاختلفوا إليه، فقال : أري لها مثل مهر نسائها و لها الميراث و عليها العدة فشهد معقل بن سنان أشجعي أن النبي صلی الله علیه وسلم قضي فيبروع بنت واشق بمثل ما قضي)[ الإرواء 1939].

 «از عبدالله درباره زني که مردي با او بدون تعيين مهريه ازدواج کرده و قبل از آنکه با او رابطه زناشويي برقرار کند فوت کرده، سؤال شد، (علقمه) گفت: درباره او اختلاف کردند، عبدالله گفت : به نظر من مهرالمثل به او تعلق مي‌گيرد، ارث مي‌برد و بايد عده را بگذارند، معقل بن سنان اشجعي در همانجا گواهي داد که پيامبر صلی الله علیه وسلم درباره بروع بنت واشق مانند عبدالله حکم کرده است».

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.‏