نیکی به والدین در حال حیات و بعد از وفات

از مهم ترین واجبات و فرائض در دین نیکی به والدین است که الله سبحانه و تعالی در قرآن در آیات زیادی به آن اشاره فرموده از جمله: (و الله را بپرستيد، و چيزی را با او شريک قرار ندهید. و به پدر و مادر نيکی کنيد)[1]. و در آیه دیگر می فرماید: (و پروردگارت مقرر داشته است که جز او را نپرستيد، و به پدر و مادر نيکی کنيد، هرگاه يکی از آن دو يا هر دوی آنها نزد تو به سن پيری رسند، به آنها (حتی) افّ نگو، و بر سر آنها فرياد نزن، و با نيکی با آنها سخن بگو، و از روی مهربانی بال فروتنی برای آنها فرود آور، و بگو: پروردگارا ! به آنان رحمت آور، همانگونه که مرا در کودکی پرورش دادند).[2]

و نیز این فرموده الله عزوجل که در سوره لقمان می فرماید: (كه هم سپاسگزار من و هم سپاسگزار پدر و مادرت باش، و (بدان كه سرانجام) بازگشت به سوی من است)[3].

بنا بر این نیکی کردن به آنها چه در قید حیات باشند و چه نباشند از جمله مهم ترین واجبات فرد مسلمان است. که نیکی به آنها زمانی که در قید حیات هستند شامل یاری دادن و پرداخت خرج و مخارج آنها زمانی که نیازمند هستند؛ و گوش دادن و اطاعت از آنان در کار نیک و با تواضع و مهربانی با آنها صحبت کردن و بر سرشان دادن نزدن و از آنها در برابر هر ضرری دفاع کردن و بسیاری از اعمال نیک دیگر می شود. به عبارت دیگر فرزند باید برای انجام هرگونه خیری به آنان و دفع هرگونه شر از آنها  چه زمانی که در قید حیات اند و چه زمانی که وفات کرده اند؛ حریص باشد زیرا والدین به او نیکی بسیار زیادی کرده اند مثلا وی را تربیت و مورد تکریم قرار داده و تلاش های بسیاری برایش کرده اند در نتیجه واجب است که در مقابل خوبی ها و نیکی هایی که به وی کرده اند او نیز به آنها نیکی کند.

و همان طور که می دانیم حق مادر از پدر بیشتر است چنان که رسول الله صلی الله علیه و سلم در حدیث زمانی که از ایشان پرسیدند: (ای رسول الله چه كسی برای خوش رفتاری من از دیگران، مستحق ‌تراست؟ فرمودند: مادرت. گفت: سپس چه كسی؟ فرمودند: مادرت. گفت: بعد از او چه كسی؟ فرمودند: باز هم مادرت. پرسید: پس از او چه كسی؟ فرمودند: بعد از او پدرت)[4].

 و در لفظ دیگر چنین آمده: (ای رسول الله به چه کسی از همه بیشتر نیکی کنم؟ فرمودند: مادرت. گفت: سپس چه کسی؟ فرمودند: مادرت. گفت: بعد از او چه کسی؟ فرمودند: مادرت. سپس گفت: چه کسی؟ فرمودند: پدرت، سپس نزدیکانت به ترتیب)[5]. بنا بر این احادیث؛ رسول الله صلی الله علیه و سلم بیان کرده اند که شایسته ترین مردم در احسان و نیکی به آنها مادر است که سه بار آن را تکرار کرده اند بعد از آن نیکی به پدر است. پس مادر در درجه اول و پدر درجه دوم قرار می گیرد؛ اما توجه داشته باشید که نیکی بر هر دوی آنها واجب است.

نیکی به پدر و مادر زمانی که در قید حیات هستند را دانستیم اما می خواهیم بدانیم آنها بعد از وفات چه حقی بر گردن ما دارند؟

 از رسول الله صلی الله علیه و سلم درباره حق والدین بعد از وفاتشان پرسیده شد چنان که در حدیث آمده: (ای رسول الله آیا چیزی از حق نیکی به والدینم بعد از وفات آنها برایم باقی می ماند؟ فرمودند: بله. دعا کردن برای آنها، طلب استغفار برای آنان، اجرای وصیتشان، و تکریم کردن دوستان آنها، و به جای آوردن صله رحمی که وصل نشده مگر به وسیله آنها)[6].

همان طور که در حدیث ذکر شده والدین بعد از وفات پنج حق بر فرزندانشان دارند که عبارتند از:

1ـ دعا برای آنها که شامل نماز جنازه هم می شود زیرا آن هم دعا به حساب می آید.

2ـ طلب استغفار و بخشش برای آنها تا الله عزوجل گناهانشان را ببخشد. که این بزرگترین نیکی و بر به حساب می آید.

3ـ عمل به وصیت آنها. واجب است که فرزندان وصیت والدینشان را اجرا کنند به شرط آنکه موافق با شرع باشد.

4ـ تکریم دوستان والدین. اگر پدر و مادر شما دوستان و عزیزانی داشته اند به آنها نیکی کنید و دوستی با آنها را ادامه دهید.

5ـ به جای آوردن صله رحم که با احسان کردن به عموها، و نزدیکان پدر و دایی ها و خاله ها و نزدیکان مادر محقق می شود.

که تمام این پنج موارد از احسان به والدین بعد از وفات آنها به حساب می آید.

مترجم: ام محمد

منبع: islamway.net