بسم الله الرحمن الرحیم

شرط گذاشتن در عقد ازدواج

اصل بر این است که هر شرطی را زوجین در عقد نکاح اشتراط می کنند، شرط صحیحی است که وفا کردن به آن واجب می شود و خلل وارد کردن در آن جایز نیست. زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "مستحق ترین شروطی که باید به آن وفا کنید شروطی هستند که با آن شرمگاه ها را برایتان حلال کرده اید"[1].

شیخ ابن عثیمین رحمه الله می فرماید:

"اصل در شرط های عقد، صحت و درستی آن است تا زمانی که دلیلی باعث منع آن شود. زیرا دلایل به طور کلی به وفا کردن عقد و قرار دادها دستور می دهد. الله متعال می فرماید: {ای کسانی که ایمان آورده اید! به پیمان ها و قرار دادها وفا کنید}[2] و می فرماید: {و به پيمان وفا کنيد زيرا که از پيمان بازخواست خواهد شد}[3] و همچنین در حدیثی که از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت شده آمده است: (مسلمانان بر شروطشان پایبند هستند مگر شرطی که حلالی را حرام یا حرامی را حلال کند)[4] و می فرمایند: (هر کس شرطی را بگذارد که در کتاب الله نیست پس آن باطل است حتی اگر صد بار شرط بگذارد)[5].

نتیجه این است که: اصل در شرط ها صحت و حلال بودن آنان است چه در نکاح، معاملات، اجاره، رهن و وقف. حکم شروطی که در عقد تعيين شده اند اگر صحیح باشند وفا کردن به آن واجب می شود. زیرا الله تعالی به طور کلی می فرماید: {ای کسانی که ایمان آورده اید! به پیمان ها و قرار دادها وفا کنید}[6]"[7].

پس اگر هنگام عقد زواج شرطی را دو طرف بگذارند و این شرط از لحاظ شرعی صحیح باشد در این صورت پس از قبول باید به آن وفا شود. اما اگر پس از ازدواج به آن وفا نشود در این صورت طرفین حق دارند که از آن شرط تنازل کنند یا فسخ نکاح کنند که در این حالت به هریک حق و حقوق کاملش داده می شود.

نمونه هایی از شروط هنگام عقد زواج که باید به آن ها وفا کرد:

-         اگر زن یا ولی اش بر شوهر شرط کند که او را از خانه اش یا کشورش خارج نکند؛ این شرط صحیح است و پس از قبول کردن شرط باید به آن عمل شود. زیرا روایت شده که مردی با زنی ازدواج کرد بر این شرط که زن در خانه اش بماند، سپس او خواست زنش را انتقال دهد، پس برای مخاصمه نزد عمر رضی الله عنه رفتند، ایشان فرمود: زن شرطش را دارد.

اما اگر زن راضی به انتقال شود در این صورت می تواند آن شرط را نقض کند و از حقش تنازل کند[8].

-         زنی شرط کند که همسرش باید سیگار را ترک کند. چنین شرطی نیز صحیح بوده و باید پس از قبول به آن وفا شود.

-         اگر زن شرط کند که شوهرش با دیگری ازدواج نکند: محققین اهل علم این شرط را جایز دانسته اند و اگر شوهر این شرط را نقض کند زن حق فسخ نکاح را دارد و می تواند حقوقش را به طور کامل دریافت کند.

ابن قدامه رحمه الله می فرماید:

(اگر زن شرط کند که او را از خانه اش، سرزمینش خارج نکند یا با او به مسافرت نرود یا اینکه با دیگری ازدواج نکند، پس اگر مرد این را پذیرفت بر او ملزم به وفا کردن است و اگر وفا نکند پس زن می تواند فسخ نکاح کند. این از عمر، سعد بن ابی وقاص، عمرو بن العاص رضی الله عنهم روایت شده است)[9].

شیخ ابن عثیمین رحمه الله می فرماید:

"اگر زن شرط کند که همسرش با کس دیگری ازدواج نکند این شرط جایز است. اما عده ای از علما گفته اند که این شرط جایز نیست؛ زیرا این تحریمی است برای مرد در چیزی که الله آن را برایش مباح قرار داده است. پس آن مخالف قرآن است: {با زنانی که برایتان حلال است دوتا و سه تا و چهارتا ازدواج کنيد}[10]. در جواب آنان گفته می شود: زن از ازدواج نکردن این مرد غرض و هدفی دارد و بر کسی تعدی نکرده است، این مرد است که از حقش تنازل کرده؛ او حق دارد که با بیش از یک زن ازدواح کند اما از این حقش تنازل کرده؛ پس چه چیزی باعث عدم صحت این شرط می شود؟!

بنا براین حکم صحیح در این مسأله آن چیزی است که امام احمد رحمه الله به آن حکم کرده است و آن اینکه این شرط صحیح است"[11].

همچنین باید به این نکته توجه شود که اگر مرد این شرط را نقض کند بمجرد وفا نکردن به شرط، زنش طلاق نمی شود بلکه به زن حق فسخ نکاح داده می شود که یا آن را فسخ کند یا اینکه از شرطش تنازل نماید و از آنچه که شوهرش انجام داده راضی شود و همسرش باقی بماند.

شیخ صالح الفوزان حفظه الله می فرماید:

"از جمله شروط صحیح در نکاح: اگر شرط کند که با کنیزش همبستری نکند یا اینکه با زن دیگری ازدواج نکند، پس اگر به آن وفا کند که هیچ اما اگر نکرد زن حق فسخ را دارد؛ به خاطر حدیثی که می گوید: (مستحق ترین شروطی که باید به آن وفا کنید شروطی هستند که با آن شرمگاه ها را برایتان حلال کرده اید) و همچنین اگر شرط کند که بین او و فرزندانش یا والدینش جدایی نندازد، این شروط نیز صحیح اند و اگر وفا نکرد زن حق فسخ دارد. اگر چیز بیشتری به جز مهریه اش طلب کند یا اینکه آن نوع نقدینه ی آن را تعیین کند، شرط صحیح است و ملزم شود پس وفا کردن به آن واجب می گردد و اگر نکرد زن حق فسخ دارد و زن می تواند در اختیارش تأخیر و هر وقت که خواست آن را فسخ کند در صورتی که با آگاهی از اینکه شوهرش شرطش را نقض کرده از او چیزی دیده نشود که دلیل بر رضایتش باشد، زیرا در چنین حالتی اختیار از وی ساقط می گردد. عمر بن خطاب رضی الله عنه به کسی که در قضاوت او را ملزم کرد به شرطی که زنش گذاشته بود وفا کند، مرد گفت: پس ما را طلاق بده. عمر رضی الله عنه فرمود: (مقاطع الحقوق عند الشروط) ترجمه: حقوق به وسیله ی شروط محدود می شود.

و حدیثی که می گوید: (مسلمانان پایبند شروطشان هستند). علامه ابن قیم رحمه الله می فرماید: (وفا کردن به این شروط که از نظر وفا کردن به آن ها مستحق ترین شروط هستند، واجب است؛ این بر اساس مقتضای شریعت، عقل و قیاس صحیح است. پس اگر زن راضی نشود که بدون این شرط خودش را تسلیم همسرش کند و حتی اگر وفا کردن به آن واجب نباشد، پس عقد از روی رضایت انجام نگرفته است و او ملزم به چیزی شده که الله تعالی و رسولش وی را ملزم نکرده بودند)"[12].

ترجمه همراه با تصرف

ام احمد

https://islamqa.info