اسلام و ازدواج

الحمدالله رب العالمين، والعاقبه للمتقين، ولاعدوان الا علي الظالمين، والصلاه والسلام علي محمد الذي ارسله ربه رحمه للعالمين و علي آله و صحبه اجمعين.

با نگاهي گذرا به اين مباحث بيش از هر چيزي اين موضوع مشخص مي‌شود كه از نظر اسلام سازگار با فطرت، تنها راه روابط مشروع ميان زن و مرد ازدواج است. و به جز آن در هيچ عصر و شرايطي راه و رسمي ديگر را صحيح نمي‌شمارد.

ازدواج عامل ادامه نسل بشري و زمينه‌ساز آرامش و آسايش زن و مرد براساس عشق و مهرباني و همكاري و دلسوزي متقابل است. خداوند مي‌فرمايد:

« وَمِنْ آَيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنْتَشِرُونَ (20) وَمِنْ آَيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآَيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ» (الروم / 20-21)

«يكي از نشانه‌هاي (دال بر عظمت و حكمت) خداوند اين است كه (پدر) شما را از خاك آفريد و سپس شما انسان‌ها (بر روي زمين)‌پراكنده شديد * و يكي ديگر از نشانه‌هاي (دال بر عظمت و حكمت) خداوند اين است كه از جنس خودتان همسراني را برايتان آفريد،‌ تا در كنار آنان بياراميد و در ميان شما و ايشان مهر و محبت قرار داد، بدون شك در اين (امور) نشانه‌ها و دلائلي است براي كساني كه مي‌انديشند».

بنيان ازدواج رضايت متقابل زن و مرد است. به هيچ ‌وجه نبايد اجبار و اكراهي در كار باشد. زيرا تنها در سايه عشق و محبت و رضايت طرفين است كه پيمان ازدواج و كانون گرم خانواده ادامه پيدا مي‌كند و تلاش براي برپايي خانواده‌اي كه براساس عفت و پاكدامني و حُسن معاشرت استوار باشد، بدون محبت متقابل و رضايت طرفين ثمربخش نخواهد بود. خداوند مي‌فرمايد:

« وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا» (النساء / 19)

«با زنان به خوبي معاشرت كنيد و چنانچه آنها را دوست نمي‌داشتيد، ممكن است چيزي را دوست نداشته باشيد، اما خداوند خير فراواني را در آن برايتان قرار بدهد».

خداوند منزلت ازدواج را بسيار بالا برده و آن را ميثاق و پيمان استوار ناميده است كه براساس وفاداري، پايبندي و روشي مطلوب ادامه يابد، يا در صورت عدم تفاهم به شيوه‌اي محترمانه از هم جدا شوند و مرد از گرفتن مهريه ـ‌ مگر زماني كه زن سر ناسازگاري داشته، يا مرتكب فحشا گرديده باشد ـ خودداري كند. خداوند متعال مي‌فرمايد:

« وَإِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَكَانَ زَوْجٍ وَآَتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنْطَارًا فَلَا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَيْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا (20) وَكَيْفَ تَأْخُذُونَهُ وَقَدْ أَفْضَى بَعْضُكُمْ إِلَى بَعْضٍ وَأَخَذْنَ مِنْكُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا » (النساء / 20-21)

«اگر خواستيد همسري را به جاي همسري ديگر برگزينيد، هرچند مال فراواني را مهريه يكي از آنان قرار داده باشيد. برايتان روا نيست كه چيزي از آن مال را دريافت كنيد. مگر با بهتان و گناه آشكار مي‌خواهيد آن را دريافت داريد. (مگر اهل ايمان چنين مي‌كنند؟!) * چگونه براي شما سزاوار است كه آن را دوباره پس بگيريد؟ در حالي كه با هم معاشرت داشته‌ايد (و گذشته از اين) زنان پيمان محكمي (را هنگام ازدواج) از شما گرفته‌اند؟»

شريعت اسلام مردم را به ازدواج ترغيب نموده و آن‌ را براي تأمين حيات با كرامت و ادامه نسل بشريت لازم شمرده و وسيله حفظ عفت و حرمت و تأمين غريزه طبيعي گردانيده و آن را راهي براي كسب سعادت و رسيدن به آرامش و استقرار و ايجاد ارتباط ميان افراد خانواده و تقويت پايه‌هاي محبت ميان مردم برشمرده است. خداوند متعال مي‌فرمايد:

« وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ » (النور / 32)

«زنان و مردان مجرد و غلامان و كنيزان شايسته (ازدواج) خويش را (با تهيه نفقه و پرداخت مهريه) به ازدواج يكديگر درآوريد، اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند آنها را در پرتو فضل خود دارا و بي‌نياز مي‌نمايد، بي‌گمان (فضل و بخشش) او بسيار وسيع و او (از هر چيزي) آگاه است».

رسول گرامي اسلام  صلی الله علیه وسلم مي‌فرمايد:

«اي جوانان! هر يك از شما كه مي‌تواند (مخارج زندگي زناشويي را تأمين كند) ازدواج نمايد، زيرا ازدواج سبب سر به زيري و پاكدامني بيشتر است و هر يك از شما كه نمي‌تواند بايد روزه بگيرد. زيرا روزه باعث مصونيت است».( اخرجه الجماعه عن ابن مسعود)

ازدواج انگيزه‌اي قوي براي احساس مسئوليت و تلاش براي فراهم نمودن لوازم و ضروريات زندگي و اثبات شخصيت است و زمينه‌اي اساسي براي كار و تلاش جدي به شمار مي‌آيد. اما خودداري از ازدواج به بهانه گوشه‌گيري براي عبادت از نظر بسياري از مسلمانان با رهبانيت موجود در ميان مسيحيت مشابهت دارد.

اما اسلام زنا و هرگونه روابط ميان زن و مرد خارج از چهارچوب ازدواج را نامشروع مي‌شمارد. خداوند متعال مي‌فرمايد:

« قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ» (الاعراف / 33)

«(اي پيامبر)‌ بگو: خداوند كارهاي زشت و نابهنجار (مانند زنا) را خواه آشكارا انجام پذيرد يا پنهان حرام گردانيده است».

خداوند اجراي حكم زنا را ـ‌ كه براي مجرد شلاق است ـ بر كساني كه مرتكب آن مي‌شوند واجب گردانيده است و مي‌فرمايد:

« الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِئَةَ جَلْدَةٍ » (النور / 2)

«هر يك از زن و مرد زناكار را يكصد ضربه شلاق بزنيد».

اسلام مردم و مسئولين نظام ديني را به جلوگيري از افراد مفسد كه در پي گسترش بخشيدن به فساد و فحشا و آلوده نمودن جامعه و اشاعه انواع بيماري‌هاي مرگبار و ايجاد كينه و دشمني در ميان مردم و زمينه‌سازي براي قتل و خونريزي به منظور دفاع از حيثيت و ناموس و فرو ريختن اخلاق و آداب‌اند، دستور مي‌دهد.

هدف ازدواج

هدف ازدواج به صحنه زندگي آمدن نسلي پاك و خدمتگزار و جلوگيري از آميخته شدن نسل و فرزندان، احترام به زنان و پيشگيري از آلت دست شدن توسط مردان فاسد و هرزه و رويارويي با بي‌بندوباري است كه نشانه توحش و بي‌تمدني و زمينه‌ساز بسياري از ناهنجاري‌ها و مشكلات و عداوت‌ها و شيوع انواع بيماري‌ها و نابودي نسل بشري مي‌گردد.

حكم ازدواج

از نظر فقها موضوع ازدواج مشمول احكام پنجگانه (واجب، مستحب، حرام،‌ مكروه و مباح) ‌مي‌شود.

1- ازدواج واجب

زماني ازدواج واجب است كه كسي يقين پيدا كند كه اگر ازدواج ننمايد مرتكب زنا مي‌شود و از طرف ديگر توانايي تأمين هزينه ازدواج و مهريه و نفقه همسر را داشته باشد و از طريق روزه نتواند خود را از گناه مصون بنمايد. زيرا حفظ و عفت نفس واجب است و هر كاري كه بدون آن واجبي انجام نمي‌شود، خود آن كار نيز واجب مي‌گردد.

2- ازدواج مستحب

در شرايط طبيعي و عادي كه انسان مسلمان نگران اين نيست اگر ازدواج نكند مرتكب زنا مي‌شود و اگر ازدواج ننمايد حقي از زني ضايع نگردد. در اين صورت ازدواج بر او واجب نيست و تنها مستحب است.

ازدواج جزو سنت و راه و رسم پيامبران خداوند است. زيرا خداوند متعال مي‌فرمايد:

« وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَذُرِّيَّةً » (الرعد / 38)

«ما پيش از تو پيغمبراني را فرستاديم و به آنها زنان و فرزنداني را داديم».

هم‌چنين رسول  خدا صلی الله علیه وسلم مي‌فرمايد:

«من ازدواج مي‌نمايم و هركس از سنت من روي گردان شود، پيرو من نيست».( متفق عليه)

3- ازدواج حرام

هرگاه كسي مطمئن باشد كه در صورت ازدواج نمي‌تواند حقوق همسرش را مراعات نمايد و توانائي تأمين مخارج زندگيش را ندارد، ازدواج او حرام است. زيرا ضرر و زيان رسانيدن به ديگران حرام است و هر كاري هم كه منجر به زيان ديگران بشود نيز حرام خواهد بود.

4- ازدواج مكروه

هرگاه كسي اين احتمال را بدهد كه توانائي اداي حقوق مادي و معنوي همسرش را ندارد ـ اما يقين نداشته ازدواج او مكروه است.

5- ازدواج مباح

هرگاه موانع و منافع آن يكسان باشد، اقدام به ازدواج مباح است يعني انجام دادن و ندادن آن از نظر شرعي با هم فرق نمي‌كند. لازم به يادآوري است كه در ارتباط با احكامي كه گفته شد، زن و مرد يكسانند.

ازدواج زودهنگام:

بهتر اين است كه پس از رسيدن به سن بلوغ ـ چنانچه امكانات مادي كافي وجود داشته باشد، اقدام به ازدواج بشود ـ زيرا براي سلامت جسمي و رواني و رشد ايمان و اخلاق و به دست آوردن انگيزه براي كار و احساس مسئوليت و تربيت فرزندان در مرحله جواني و توانايي مفيد خواهد بود.

ازدواج زود هنگام نيز از اين نظر كه جزء راه و رسم فطري بشري است در اولويت قرار دارد و رهبانيت و پرهيز از ازدواج تا رسيدن به سنین بالاتر بدون دليل با روش پيامبران خداوند در تضاد است. از طرف ديگر ازدواج عبادتي به شمار مي‌آيد و هر عبادتي در جاي خود موجب نزديك شدن بيشتر به خداوند مي‌شود. و همچنان كه پيش‌تر نيز اشاره شد، ازدواج پنج فايده مهم را در پي دارد: ادامه نسل بشري، مصونيت پيدا كردن در مقابل نفس وشيطان، لذت بردن از عشق و محبت همسري و تقسيم كار و مسئوليت‌هاي زندگي ميان زن و مرد و مبارزه با كشش‌هاي نارواي نفساني. (الزواج البكر للشيخ محمدعلي الصابوني.)

اسلام سن مشخصي را براي ازدواج تعيين نكرده و قانون و ضابطه معيني را براي تفاوت سن مرد و زن به هنگام ازدواج قرار نداده است. اما از نظر تئوري و عملي بهتر آن است كه تفاوت سني‌شان زياد نباشد. زيرا اگر زن از مرد عمرش بيشتر باشد، ممكن است پس از مدتي مرد به فكر ازدواج ديگري بيفتد و چنانچه مرد عمرش بيشتر باشد، ممكن است در ايام جواني و ميان‌سالي زنش نتواند به مسئوليت‌هاي مادي و معنويش عمل نمايد، يا مرگ به سراغ او بيايد و همسر جوانش را كه در معرض هرگونه گرفتاري و مشكلاتي قرار دارد، تنها بگذارد و در واقع به خاطر مصلحتي مقطعي و كوتاه‌مدت زياني بزرگ در آينده متوجه آنان مي‌شود.

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.‏

وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.‏