رفتار فرزند با پدر در هنگام اختلاف

پدر در دین اسلام منزلتی دارد که هیچ بشر دیگری از آن برخوردار نیست مگر مادر.

از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمودند: (هیچ فرزندی نمی ‌تواند حق پدرش را ادا کند مگر آنکه او را در حالی که برده است بیابد و بخرد و آزاد کند)[1].

و از عبدالله بن عمرو ـ رضی الله عنه ـ از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ روایت است که فرمودند: (خشنودی پروردگار در خشنودی پدر، و خشم پروردگار در خشم پدر است)[2].

بنابراین هر سوء تفاهم یا اختلافی که میان فرزند و پدر وجود داشته باشد، باید فرزند با وی به نیکی رفتار کرد حتی اگر این اختلاف در اصل دین و اساس رسالت پیامبران باشد!

الله سبحانه و تعالی می‌ فرماید: (و انسان را درباره‌ی پدر و مادرش سفارش کردیم؛ مادرش به او باردار شد، سستی بر روی سستی و از شیر باز گرفتنش در دوسال است. [به او سفارش کردیم] که شکرگزار من و پدر و مادرت باش که بازگشت [همه] به سوی من است * و اگر تو را وا دارند تا درباره‌ی چیزی که تو را بدان دانشی نیست به من شرک ورزی از آنان فرمان مبر (ولی) در دنیا به خوبی با آنان معاشرت کن و راه کسی را پیروی کن که توبه‌ کنان به سوی من باز می ‌گردد و [سرانجام] بازگشت شما به سوی من است و از [حقیقت] آنچه انجام می ‌دادید شما را باخبر خواهم کرد)[3].

این را بدان که سخن گفتن با پدر و مادر مانند حرف زدن با دیگران نیست؛ تو امر شده ‌ای که برای آنها بالهای تواضع را بر زمین بگذاری، نرم سخن بگویی و در برابرشان فروتن باشی و صدایت را پایین بیاوری و به تندی سخن نگویی حتی اگر ناچیز باشد و کاری را که دوست ندارند انجام ندهی یا در برابر خواسته ‌ی مباح آنان نه نگویی!

الله متعال می‌فرماید: (و پروردگار تو چنین مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر احسان کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها [حتی] اُف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی * و از سر مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در کودکی پروردند)[4].

از هشام بن عُروة از پدرش روایت است که درباره ‌ی آیه‌ ی ﴿وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ﴾ گفت: (هیچ چیزی را که دوست دارند از آنان باز مدار)[5].

اما شرع حنیف اسلام به فرزند حق داده که با پدرش مناقشه و گفتگو کند و در سایه‌ ی آداب و ضوابطی که بیان شد او را نصیحت کند، به ویژه اگر فرزند مورد ستم قرار گرفته و از خود دفاع می‌ کند یا منکر را از پدرش مشاهده نموده و می‌ خواهد آن منکر را از پدرش دور نماید.

در این گفتگوی زیبا و مترقیِ پیامبر الله تعالی ابراهیم ـ علیه السلام ـ و پدر مشرکش دقت کن:

(و در این کتاب به یاد ابراهیم بپرداز زیرا او پیامبری بسیار راستگو بود * چون به پدرش گفت: پدرجان چرا چیزی را که نمی ‌شنود و نمی ‌بیند و از تو چیزی را دور نمی ‌کند می‌ پرستی؟ * ای پدر به راستی مرا از دانش [وحی حقایقی به دست] آمده که تو را نیامده است پس از من پیروی کن تا تو را به راهی راست هدایت نمایم * پدر جان شیطان را مپرست که شیطان [پروردگار] رحمان را عصیانگر است * ای پدر جان ! من از اين می ترسم که از (سوی الله) رحمان عذابی به تو برسد، آنگاه از دوستان شيطان (و همنشينان او در آتش) باشی * گفت: ای ابراهیم آیا تو از خدایان من متنفری؟ اگر باز نایستی تو را سنگسار خواهم کرد و برای مدتی طولانی از من دور شو * [ابراهیم] گفت: درود بر تو باد، به زودی از پروردگارم برای تو آمرزش می ‌خواهم زیرا او همواره نسبت به من پر مهر بوده است)[6].

منبع: اسلام سؤال و جواب