ظهار و احکام آن

بسم الله الرحمن الرحیم

 1- تعريف ظهار: ظهار عبارت است از اينكه، شخص به همسرش مى‏گويد: «أنتِ عَلَىَّ كَظَهْرِ أُمِّىِ» تو براى من مانند پشت مادرم هستى. به اين شخص مظاهر (ظهارکننده) گفته مي‌شود و همسرش بر او حرام مي‌گردد و نبايد با او همستر شود و يا به چيزي از او لذت ببرد تا وقتي که با آنچه خداوند در قرآن مشخص کرده، کفاره دهد.

 2- حكم ظهار: ظهار بدليل اينكه خداوند آن را منكر و سخن دروغ دانسته است، حرام است. خداوند درباره ظهاركنندگان مى‏فرمايد: « وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنْكَرًا مِنَ الْقَوْلِ وَزُورًا» (المجادلة: 2). «آنان سخن نازيبا و دروغ مى‏گويند».

3- احكام ظهار:

1- جمهور علماء بر اين باورند كه ظهار اختصاص به مادر ندارد بلكه تشبيه دادن همسر با كليه زنانى كه بطور دائم حرام‏اند، ظهار ناميده مى‏شود، مانند: تشبيه دادن با دختر، خواهر، جده، عمه، خاله و غيره. زيرا همه اينها مانند مادرم حرمت ابدى دارند.

 2- هر گاه شوهر، (مظاهر) قصد رجوع به همسرش كه با وى ظهار كرده داشته باشد، كفاره ظهار بر وى واجب مى‏گردد. خداوند مى‏فرمايد:« وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا »(المجادلة: 3). «و كسانى كه با زنانشان ظهار مى‏كنند، سپس از آنچه گفته‏اند باز مى‏گردند، بايد پيش از آنكه به هم دست رسانند برده‏اى آزاد كنند» و بعد از آن مراجعه نمايند.

 3- پرداختن كفاره، پيش از هر گونه تماس جنسى و انجام مقدمات آن، بر شخص ظهار كننده واجب است.

 4- اگر قبل از دادن كفاره تماس جنسى برقرار شود، بسيار گناه است، با ندامت و استغفار بايد توبه كرد و كفاره داد. و بجز كفاره و توبه جريمه‏اى ديگر ندارد. رسول‏اللّه صلی الله علیه وسلم خطاب به شخصى كه گفت: با همسرم ظهار كردم و قبل از اينكه كفاره ظهار بدهم با وى جماع كردم، فرمود: «مَا حَمَلَكَ عَلَى ذَلِكَ فَلَا تَقْرَبْهَا حَتَّى تَفْعَلَ مَا أَمَرَك اللَّهُ بِهِ» (ترمذى و آن را صحيح گفته است). «چه عاملى موجب شد كه چنين كنى؟ پس اكنون تا كفاره نداده‏اى، با وى آميزش جنسى نكن». رسول اكرم صلی الله علیه وسلم در اين حديث بر شوهر كه پيش از كفاره‏ مجامعت كرده بود، چيزى جز كفاره واجب نكرد.

 5- كفاره بصورت يكى از سه چيز بايد داده شود. و انتقال از اولى به دومى از دومى به سومى جايز نيست مگر اينكه قادر به اولى نباشد. و آن سه از اين قراراند.

1-    آزاد كردن غلام يا كنيز مسلمان.

2-    روزه گرفتن دو ماه متوالى بدون وقفه.

3-    اطعام 60 مسكين. خداوند مى‏فرمايد: « فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (3) فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِينًا»(المجادلة: 3- 4).

 «آزاد كردن يك گردن مؤمن قبل از برقرارى تماس جنسى، با اين حكم به شما نصيحت مى‏شود و خداوند نسبت به اعمالتان آگاه است، اگر كسى غلام يا كنيز ندارد، دو ماه متوالى پيش از ايجاد و ارتباط جنسى روزه گيرد. هر كس توان اين را ندارد شصت مسكين را اطعام كند».

6- متوالى بودن روزه‏ها لازم است، دو ماه قمرى روزه گيرد يا از روى حساب شصت روز را روزه گيرد، فرق ندارد. اگر بدون عذر بيمارى روزه‏هاى كفاره را تفريق كرد، يعنى جدا، جدا گرفت روزه‏هاى قبلى فاقد اعتبار شده از سر نو بايد روزه گيرد، خداوند مى‏فرمايد: « فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ»

 7- مقدار كفاره در صورت اطعام، يك صاع گندم (دو كيلو و دويست گرم) يا دو صاع خرما يا جو (چهار كيلو و چهار صد گرم) است. اين مقدار به يك مسكين داده شود. اگر تمام مقدار كفاره را به كمتر از شصت نفر داد، جايز نيست.