آيا ازدواج بدل (يعني تبديل دختر با دختر) به طوري که مهر مثل هر يکي از آنها معلوم باشد جايز است ياخير؟

الحمدلله،

به اين نوع ازدواج، ازدواج شِغار ميگويند، يعنى ازدواجى كه کسي دختر يا خواهر خود و يا دختري که سرپرستي اورا که به عهده دارد به ازدواج کسي ديگر درآورد به شرط اينکه او هم دختر، خواهر، خواهرزاده و... خود را به ازدواج او يا پسرش يا برادرزاده‌اش درآورد، و اينوع ازدواج فاسد و حرام هست، خواه مهريه براي آن ذکر شده باشد يا خير، زيرا از ابن عمر رضي الله عنه روايت شده است كه پيامبر صلى الله عليه و سلم فرمودند: " أن النبي صلى الله عليه و سلم نهي عن الشغار) (متفق عليه)، يعنى: "پيامبر صلى الله عليه و سلم از نکاح شغار نهي کرد»، و در صحيح مسلم از ابوهريره رضي الله عنه روايت است که پيامبر صلى الله عليه و سلم از نکاح شغار نهي کرد و فرمود شغار اين است که مردي، به مردي ديگر بگويد : "زوجني ابنتک و أزوجک ابتني، أو زوجني أختک و أزوجک أختي" (روايت مسلم 1416/1035/2)، يعنى: «دختر را به ازدواج من در بياور، تا من (در مقابل)، دخترم را به ازدواج تو درآورم، يا خواهرت را به ازدواج من در بياور تا من هم (در مقابل) خواهرم را به ازدواج تو درآورم»، و در حديثي ديگر فرمودند : "لاشغار في الإسلام" (روايت مسلم 1415 – 60/1035/2)، يعنى: «در اسلام شغار نيست».

لذا، اين احاديث صحيح دلالت مي‌کند بر اين که نکاح شغار حرام، فاسد و مخالف شرع و قانون خداوند است و پيامبر صلى الله عليه و سلم بين نکاح شغاري که در آن مهريه ذکر شده باشد و نکاحي که اسمي از مهريه به ميان نيامده باشد تفاوتي قايل نشده است.

اما آنچه در حديث ابن عمر درباره تفسير نکاح شغار آمده مبني بر اينکه نکاح شغار عبارت است از اينکه مردي دخترش را به ازدواج ديگري درآورد به شرطي که او هم در مقابل دختر خود را به ازدواج او درآورد بدون اينکه مهريه‌اي در کار باشد. اهل علم گفته ‌اند که در حديث ابن عمر اين تعريف (دربارة شغار) از کلام نافع است، نه پيامبر صلى الله عليه و سلم، چراکه پيامبر صلى الله عليه و سلم در حديث ابوهريره که قبلاً ذکر شد شغار را تفسير کرده و فرموده است : «شغار نکاحي است که مردي دختر يا خواهرش را به ازدواج ديگري درآورد به شرط آنکه او هم در مقابل دختر يا خواهرشرا به ازدواج درآورد» و نفرموده که بين آنها مهريه نباشد و اين دلالت مي‌کند بر اينکه ذکر يا عدم ذکر مهريه هيچ تأثيري در حکم اين نوع ازدواج ندارد وآنچه باعث فساد آن مي‌شود به شرط گرفتن مبادله (دو زن) است که فساد زيادي را به دنبال دارد؛ چون اين نوع ازدواج منجر به مجبور کردن زنان به ازدواج با کساني مي‌شود که راضي نيستند، و در واقع در اين نوع ازدواج مصلحت اولياء بر مصلحت زنان ترجيح داده مي‌شود و اين کاري ناپسند و ظلمي بر زنان است. يکي ديگر از اثرات نامطلوب آن، محروم کردن زنان از مهرالمثلشان است همانطور که در ميان انجام دهندگان اين عقد ناپسند وجود دارد مگر کسي که خدا بخواهد (و او را از اين منکر محافظت کند) و بسياري از اين نوع ازدواجها به جنگ و دشمني بعد از ازدواج مي‌انجامند و اين از عقوبات زودرس مخالفت با شرع است.

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com