آيا در شريعت اسلامي اين امر جايز است كه: شخصي دخترش را به خاطر رضاي الله تعالي در ازدواج مرد مسلماني درآورد بدون اين كه از او چيزي به عنوان مهريه دريافت كند؟ مقدار مهر شرعي چقدر است؟

الحمدلله،

اصل در ازدواج بر آن است كه مقدار مهر مشخص شود، تا جايي كه ما اطلاع داريم دليلي برتعيين مقدار مهر در شريعت نيست؛ ازدواج هايي كه در زمان رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ بين مسلمانان صورت گرفته است مقدار مهرشان متفاوت بوده است.

در مسند احمد و سنن ترمذي كه آن را صحيح دانسته است؛  روايت است كه:« جَعَلَ المهر نَعليَن» [يك جفت كفش به عنوان مهريه تعيين شد.]

در مسند احمد و ابو داود آمده است:[ لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَعْطَى امْرَأَةً صَدَاقًا مِلْءَ يَدَيْهِ طَعَامًا كَانَتْ لَهُ حَلَالًا] ابوداود (2110)

[اگر شخصي زني را به عنوان مهريه، مقداري از خوراك به پري دو كف دست بدهد، اين زن برايش حلال است.]

درصحيح بخاري و مسلم و ديگر كتب حديث از انس رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ روايت است: كه رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ آثار زعفران و زردي آن را برروي لباس عبدالرحمان بن عوف رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ  مشاهده نمود؛ پيامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ پرسيد:« ما هذا»؟ اين چه اثري است؛ عبدالرحمن بن عوف پاسخ داد: يا رسول الله عروسي كرده ام؛ و به اندازه ي يك هسته ي خرما، طلا داده ام، پيامبرفرمود:« بارك الله لك، اولِم و لَو بشاةٍ»

( الله تعالي ازدواج تو را با خير وبركت بگرداند، وليمه بده اگر چه يك گوسفند باشد». بخاري 2048 -2049-3781-3937-5072-5153،5155،5167،6386 ) مسلم 1427 و ديگران.

در صحيح بخاري و مسلم و ديگر كتب حديث از سهل بن سعد رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ روايت است كه: زني خودش را به پيامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ عرضه كرد و گفت: يا رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ من را به عقد نكاح خويش در آور و خيلي آن جا ايستاد، مردي از ياران پيامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود: يا رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ اگر شما تمايلي به ازدواج با ايشان نداريد، او را به ازدواج من درآوريد؛ پيامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود: [ هَلْ عِنْدَكَ مِنْ شَيْءٍ تُصْدِقُهَا إياها؟] آيا چيزي داري به عنوان مهريه پرداخت نمايي؟ آن مرد گفت: البته اين ازار را دارم. پيامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ به او گفت:[ إِنْ أَعْطَيْتَهَا إِزَارَكَ جَلَسْتَ وَلَا إِزَارَ لَكَ، فَالْتَمِسْ شَيْئًا] ازارت به چه درد مي خورد؟ اگر آن را بپوشي، چيزي براي تو نمي ماند؛ آن مرد گفت: يا رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ! چيزي ندارم؛ پيامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود:[ هَلْ مَعَكَ مِنْ الْقُرْآنِ شَيْءٌ؟] چقدر قرآن بياد داري؟ فلان و فلان سوره را ياد دارم و چند سوره را بر شمرد، پيامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود:[ قَدْ زَوَّجْتُكَهَا بِمَا مَعَكَ مِنْ الْقُرْآنِ] او را در مقابل قرآني را كه ياد دارد، به نكاح تو در مي آورم.

و در روايتي در بخاري و مسلم به روايت سهل بن سعد ساعدي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ آمده كه پيامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ به خواستگار گفت:[ الْتَمِسْ وَلَوْ خَاتَمًا مِنْ حَدِيدٍ] «برو چيزي پيدا كن اگر چه انگشتر آهني باشد».

بنابراين روايات، لازم است چيزي به عنوان مهريه تعيين باشد هر چند اندك باشد.

مدلول اين آيه نيز همين است«وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ» [نساء آيه 24]

( و آنچه غير اين باشد براي شما حلال است كه با صرف اموال خويش طلب كنيد.)

چنانچه در عقد نكاح چيزي به عنوان مهريه تعيين نگردد نكاح صحيح است، و براي زن مهر المثل تعلق مي گيرد آنگونه كه در احاديث صحيح آمده است.

وبالله التوفيق، و صلي الله علي نبينا محمد و آله وصحبه وسلم

فتاوای انجمن دائم پژوهشهای علمی و افتا 9/79-81

IslamPP.Com