الحمدلله وحده، والصلاة والسلام علی رسول الله و آله و صحبه... اما بعد: بدون تردید پروردگار، بندگان خود را با فقر و نیازمندی مورد امتحان و آزمایش قرار مي‌دهد، آن گونه که در اوایل قرن چهاردهم هجری خداوند اهالی سرزمین حجاز را مورد امتحان و آزمایش قرار داد؛

الله تعالی مي‌فرماید:[ وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأمْوَالِ وَالأنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ (١٥٥)الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ (١٥٦)] [بقره: 155- 156]

«و قطعاً شما را با برخی از امور (همچون) ترس و گرسنگی و کاهش مالی و جانی و کمبود میوه‌ها، آزمایش مي‌کنیم و مژده بده به شکیبایان، آن کسانی که هنگامی که بلایی بدانان مي‌رسد، مي‌گویند: ما از آن خداییم و به سوی او باز مي‌گردیم».

آن گونه که الله تعالی بندگان خود را با نعمت و فراوانی رزق مورد امتحان و آزمایش قرار مي‌دهد؛ به نحوی که امروز شاهد آن هستیم؛ تا پروردگار بندگان خود را بیازماید و ایمان و شکرگزاری آنان را مورد محک و آزمایش قرار دهد.

 پروردگار مي‌فرماید:[ إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ (١٥)]  [تغابن: 15]

[اموال شما و فرزندانتان صرفاً [وسيله] آزمايشى [براى شما]يند و خداست كه نزد او پاداشى بزرگ است]

 سرانجام نیک از آن اهل تقوا است همان کسانی که اعمالشان مطابق با شریعت است؛ مانند صبر بر فقر و داشتن امید و ثواب از پروردگار، و شکرگزاری بر نعمتها، و داشتن الگوی مصرف صحیح در زمان وفور نعمت و در اختیار داشتن مال و ثروت.

خرج مال و ثروت در خوردني‌ها و نوشیدني‌ها به صورت صحیح، از اقتصاد و میانه روی است که نه اسرافی در کار باشد و نه بر اهل و عیال سخت بگیرد و مایحتاج لازم را برای آنان تهیه نکند.

الله تعالی از همه ي این موارد نهی نموده است، مي‌فرماید: [وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا (29)] [اسراء:69]

«دست خود را برگردن خویش بسته مدار (و از کمک به دیگران خودداری مکن و بخیل مباش)، و آن را یکسره گشاده مساز که سبب شود از کار بمانی و مورد ملامت قرار گیری و غمناک گردی».

الله تعالی از تضییع اموال نهی نموده و مي‌فرماید:[ وَلا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا]

« اموال خود را، كه خداوند وسيله قوام زندگى شما قرار داده، به دست سفيهان نسپاريد» [نساء: 5]

باری تعالی از در اختیار قرار دادن مال و ثروت به دست نابخردان و نادانان نهی فرموده است، زیرا آنان ارزش مال و ثروت را نمي‌دانند و آن را در موارد صحیح مصرف نمي‌کنند، از این مسئله فهمیده مي‌شود که مصرف مال و ثروت در غیر موارد صحیح امری است که از آن نهی شده است.

الله تعالی مي‌فرماید:[ يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ (٣١)]  [اعراف: 31]

[اى فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود برداريد! و (از نعمتهاى الهى) بخوريد و بياشاميد، ولى اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمى‏دارد! ]

الله تعالی مي‌فرماید:[ وَلا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا (٢٦)إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ] [اسراء: 26-27]

«و در خرج کردن مال زیاده روی مکن. همانا کسانی که در خرج نمودن اموال زیاده روی مي‌کنند برادران شیطان‌اند».

اسراف یعنی چه؟ اسراف یعنی زیاده روی؛ اسراف یعنی: بیش از حدّ نیاز خرج کردن.

تبذیر یعنی چه؟ تبذیر یعنی: استفاده‌ی نابجا؛

امروزه مردم در خوردني‌ها و نوشیدني‌ها با هم رقابت مي‌کنند به ویژه در عروسي‌ها و مراسم جشن و سرور؛ بیش از حد نیاز خرج مي‌کنند، و مرتکب اسراف و تبذیر مي‌شوند، بسیاری از مردم غذای باقیمانده، از مراسم را در زباله دان و بر سر راهها مي‌ریزند؛ این کفران نعمت است و باعث از دست دادن نعمت مي‌شود. انسان فهمیده به اندازه‌ي نیاز خرج مي‌کند. و چیزی از مقدار نیاز اضافه شد، موارد اضافی را جمع آوری نموده و به کسانی بدهند که نیاز دارند (از جمله فقرا و مساکین) اگر این مسئله امکان پذیر نبود غذاهای باقیمانده را در محلی بگذارند که بی حرمتی رزق نشود و در زباله دان ریخته نشوند و یا زیر دست و پا قرار نگیرند؛ بلکه در جایی دور بگذارند تا حیوانات و مخلوقات دیگر آن را بخورند و از آن استفاده کنند.

مسلمان موظف است معصیت پروردگار را انجام ندهد و از مواردی که در شریعت از آن نهی شده است باز آید.

در هزینه‌های زندگی حکیمانه خرج کند و درصدد باشد تا بنده‌اي شکرگزار بوده و در پی جلب خوشنودی و رضایت الله تعالی باشد.

مواظب باشد تا درست مصرف کند و از بی حرمتی به رزق جلوگیری شود.

 الله تعالی مي‌فرماید:[ وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لأزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ (٧)] [ابراهیم: 7] «(و ای بنی اسرائیل! به یادآورید) آن زمان را که پروردگارتان مؤکدانه اعلام کرد که اگر سپاسگزاری کردید، حتماً برایتان افزایش مي‌دهم و اگر ناسپاس شدید بی گمان عذاب من بسیار سخت است».

الله تعالی مي‌فرماید:[ فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلا تَكْفُرُونِ (١٥٢)] [بقره: 152]

«پس مرا یاد کنید تا من نیز شما را یاد کنم و از من سپاسگزاری کنید و از من ناسپاسی نکنید».

الله تعالی به ما مي‌آموزد که شکر، فقط مورد زبانی نیست؛ بلکه باید در عمل شکرگزار بود، الله تعالی مي‌فرماید: [اعْمَلُوا آلَ دَاوُدَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ (١٣)] [سباء: 13]

«ای خاندان داود! سپاسگزاری بکنید و اندکی از بندگانم سپاسگزارند».

شکر دارای سه درجه است:

1-    شکر قلبی

2-    شکر زبانی

3-    شکر عملی

کسی که همه ي موارد شکر را انجام دهد پروردگار از فضل خویش به او بیشتر مي‌دهد و عاقبت و انجامش را نیکو مي‌گرداند.

کسی که کفران نعمت کند و مال و ثروت خویش را در راه صحیح خرج نکند، آینده‌اش خطرناک است و الله تعالی او را به عذابی سخت وعید داده است.

از پروردگار مي‌خواهیم اوضاع و احوال مسلمانان را سامان بخشد و فهم دین نصیب کند.

همه ما را توفیق دهد تا بندگانی شکرگزار باشیم،

از پروردگار مي‌خواهیم به ما توفیق اطاعت و بندگی دهد و خیرخواه دیگران باشیم.

و صلی الله علی نبینا محمد و آله و صحبه وسلم

شیخ ابن باز – مجموع فتاوی و مقالات متنوعة (4/37)

 IslamPP.Com