الحمدلله،

الف)حقوق شوهر بر زن:

حق مرد بر زن بسيار بزرگ است، پيامبر صلي الله عليه وسلم  اهميت آنرا در فرمايشات خود روشن کرده است. حاکم و غيره از حديث ابوسعيد روايت مي‌کنند که پيامبر صلي الله عليه وسلم  فرمود : (حق الزوج علي زوجته أن لو کانت به قرحة فلحستها ما أدت حقه) «حق شوهر بر همسرش آنقدر است که اگر زخمي بر شوهرش باشد و آنرا با زبانش پاک کند باز هم حق او را ادا نکرده استم. زن خردمند و هوشيار زني است که آنچه را خداوند و رسول او بزرگ دانسته‌اند بزرگ بداند و حق شوهرش را به خوبي ادا کند و در اطاعت از او کوشش نمايد؛ چون اطاعت از شوهر موجب وارد شدن به بهشت مي‌شود،

 پيامبر صلي الله عليه وسلم  مي‌فرمايد : (إذا صلت المرأة خمسها، و صامت شهرها، و حفظت فرجها، و أطاعت زوجها، قيل لها ادخلي الجنة من أي أبوابها شئت) «اگر زن نمازهاي پنجگانه را بجا آورد و روزة رمضان را بگيرد و از زنا دوري کرده و از شوهرش اطاعت کند به او گفته مي‌شود از هر دري از درهاي بهشت که مي‌خواهي داخل شو». پس اي زن مسلمان دقت کن که چگونه پيامبر صلي الله عليه وسلم  اطاعت از شوهر را از موجبات دخول به بهشت دانسته و آنرا در رديف نماز و روزه قرار داده است، پس از او اطاعت کن و از نافرماني او بپرهيز، چون نافرماني از او، خشم خداي سبحان را به همراه دارد. پيامبر صلي الله عليه وسلم  مي‌فرمايد : (والذي نفسي بيده، ما من رجل يدعوا امرأته إلي فراشه فتأبي عليه إلا کان الذي في السماء ساخطا عليها حتي يرضي عنها)مسلم. «قسم به ذاتي که جانم در دست او است هر مردي که همسرش را به بسترش فراخواند و او سرباز زند، ذاتي که در آسمان است از او ناراضي مي‌شود تا وقتي که شوهرش از او راضي شود».

از جمله فرمانبرداري در معصيت اين است که مثلاً هنگام آرايش براي او در کندن موي صورتت از او اطاعت کني چون پيامبر صلي الله عليه وسلم  زني را که موي صورت زنان ديگر را مي‌کند و زني که موي صورتش کنده مي‌شود را، لعنت کرده است. متفق عليه.

يا در برداشتن روسري هنگام خروج از خانه، از او اطاعت کني؛ چراکه شوهرت دوست دارد که به زيبايي شما در ميان مردم افتخار کند، پيامبر صلي الله عليه وسلم  مي‌فرمايد : (صنفان من أمتي من أهل النار لم أرهما، قوم معهم سياط کأذناب البقر يضربون بها الناس و نساء کاسيات عاريات مميلات،مائلات رؤسهن کأسنمة البخت المائلة، لايدخلن الجنة و لايجدن ريحها، و إن ريحها ليوجد من مسيرة کذا و کذا)مسلم. «دو دسته از امت من از اهل آتش‌اند که هنوز آنها را نديده‌ام، دسته‌اي که شلاق‌هائي مانند دم گاو در دست دارند و با آن مردم را مي‌زنند و دسته‌دي ديگر زناني هستند که در عين اينکه لباس بر تن دارند، عريان هستند، از اطاعت خدا روي‌گردان هستند و مردم را بر اين کار تشويق مي‌کنند، سرهايشان را مانند کوهان شتر خرامان خميده مي‌کنند. اين گروه از زنان داخل بهشت نمي‌شوند و بوي آن هم به مشامشان نمي‌رسند در حالي که بوي آن از فاصله فلان و فلان به مشام مي‌رسد».

همچنين بر زن حرام است که اگر شوهرش در زمان قاعدگي يا از طريق غيرمشروع قصد آميزش جنسي با او داشت، از او اطاعت کند؛ چون پيامبر صلي الله عليه وسلم مي‌فرمايد : (من أتي حائضا أو امرأة في دبرها، أو کاهنا فصدقه بما يقول فقد کفر بما أنزل علي محمد)^ترمذي «هر کس در زمان قاعدگي يا از غير محل نسل با همسرش آميزش کند يا نزد کاهني برود و آنچه را (کاهن) مي‌گويد تصديق کند، به آنچه بر محمد صلي الله عليه وسلم نازل شده کافر شده است».

زن همچنين بايد در رفتن به ميان مردان و اختلاط و دست دادن با آنان از اطاعت شوهرش اجتناب کند، چون خداوند متعال مي‌فرمايد :

) وَ إَذا سَألتُمُوهُنَّ مَتَاعاً فَسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ ( (احزاب : 53)

«هنگامي که از آنان چيزي از وسايل منزل خواستيد از پس پرده از ايشان بخواهيد».

و پيامبر صلي الله عليه وسلم مي‌فرمايد : (إياکم و الدخول علي النساء، قيل يا رسول الله : أفرأيت الحمو – و هو قريب الزوج کأخيه و ابن أخيه و عمه و ابنعمه و نحوهم – قال : الحموالموت) متفق عليه .«از داخل شدن بر زنان بپرهيزيد، گفته شد اي رسول خدا! نظرت درباره حمو (نزديکان شوهر مانند برادر و پسر برادر و عمو و پسر عمو و مانند آنها) چيست؟ فرمود : حمو مرگ است».

پس هر چيزي را که مخالف شرع پروردگار است بر اين قياس کن، لذا به آنچه تو را به اطاعت از همسرت مجبور مي‌کند فريب مخور، بطوريکه در گناه هم از او پيروي کني، چون اطاعت در معروف است، و در نافرماني خالق نبايد از مخلوق پيروي شود.

2- حق ديگر شوهر بر همسرش اين است که ناموس او را حفظ و از شرف خود مواظبت کند، و از مال و فرزندان و ديگر شئونات منزل همسرش پاسداري نمايد. به دليل فرموده خداوند متعال :

) فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلغَيبِ بِمَا حَفِظَ اللهُ (     (نساء : 34)

«پس زنان صالح آناني هستند که فرمانبردار (اوامر خدا و مطيع دستور شواهران خود) بوده و اسرار (زناشويي) را نگه مي‌دارند چراکه خداوند به حفظ (آنها) دستور داده است».

و پيامبر صلي الله عليه وسلم مي‌فرمايد : (والمرأة راعية في بيت زوجها و مسئولة عن رعيتها) «وزن در خانه شوهرش نگهدار و در برابر زيردستانش مسئول است».

3- حق ديگرمرد بر زن آن است که زن خود را براي شوهرش بيارايد و هميشه در رويش بخندد و عبوس نباشد و خودش را طوري نشان ندهد که شوهرش از او بدش بيايد، طبراني از حديث عبدالله بن سلام روايت کرده که پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود : (خير النساء من تسرک إذا أبصرت، و تعطيک إذا أمرت، و تحفظ غيبتک في نفسها و مالک) «بهترين زنان زني است که وقتي به او نگاه مي‌کني، تو را خوشحال ووقتي که به او امر مي‌کني تو را اطاعت کند و در غياب تو حافظ خود و مال شما باشد».

بسي جاي تعجب است که زن در خانه خود و در کنار همسرش به خودش نرسد، ولي هنگام خارج شدن از خانه در آراسته کردن خود مبالغه کند بطوريکه در مورد او اين گفته صادق است که : (ميمون خانه وآهوي خيابان) است پس اي بنده خدا! درباره خود و شوهرت از خدا بترس که شوهرت مستحق‌ترين مردم به زينت و آرايش تو است، و پرهيز کن از اينکه خود را براي مردان نامحرم بيارايي؛ چون اين کار نوعي بي‌حجابي و حرام است.

4- حق ديگر مرد بر همسرش آن است که در خانه بماند و بدون اجازه شوهرش خارج نشود حتي اگر براي رفتن به مسجد باشد. به دليل فرموده خداوند متعال :

) وَ قَرنَ فِي بُيُوتِکُنَّ ( (احزاب : 33)

«و در خانه‌هايتان بمانيد».

5- يکي ديگر از حقوق مرد بر زن اينست که بدون اجازه شوهرش کسي را به خانه راه ندهد، به دليل فرموده پيامبر صلي الله عليه وسلم : (فحقکم عليهن ألا يوطئن فرشکم من تکرهون، و لايأذن في بيوتکم لمن تکرهون) «حق شما بر زنانتان اين است که ناموستان را حفظ کنند و کسي را که دوست نداريد به خانه‌هايتان راه ندهند».

6- حق ديگر مرد بر زن آن است که از دارايي شوهرش مواظبت کند و بدون اجازه او آن را صرف نکند، به دليل فرموده پيامبر صلي الله عليه وسلم: (ولاتنفق امرأة شيئا من بيت زوجها، إلا بإذن زوجها، قيل و لا الطعام؟ قال : ذلک أفضل أموالنا)ابوداود «زن نبايد از مال شوهرش مصرف کند، مگر اينکه شوهرش به او اجازه دهد، گفته شد حتي غذا؟ فرمود : آن بهترين اموالمان است».

بلکه حق شوهر بر همسرش اين است که حتي از مال شخصي خود هم بدون اجازه شوهرش مصرف نکند. به دليل فرموده پيامبر صلي الله عليه وسلم : (ليس للمرأة أن تنتهک شيئا من مالها إلا بإذن زوجها) «زن نمي‌تواند در مال خودش تصرف کند مگر به اجازه شوهرش».

7- حق ديگر مرد بر زن آن است که در حضور شوهرش روزه سنت نگيرد مگر اينکه به او اجازه دهد؛ به دليل فرموده پيامبر صلي الله عليه وسلم : (لايحل للمرأة أن تصوم و زوجها شاهد إلا بإذنه)بخاري «جايز نيست که زن در حضور شوهرش روزه بگيرد مگر به اجازه او».

8- حق ديگر مرد بر زن آن است که وقتي زن از مال خود براي خانه يا فرزندانش مصرف مي‌کند بر شوهرش منت نگذارد چون منت نهادن اجر و پاداش را از بين مي‌برد، خداوند متعال مي‌فرمايد :

) يَا أيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَتُبطِلُوا صَدَقَاتِکُم بِالمَنِّ وَ اَلأذَي ( (بقره : 264)

«اي کساني که ايمان آورده‌ايد بذل و بخششهاي خود را با منت نهادن و آزار رساندن پوچ و تباه نسازيد».

9- حق ديگر مرد بر زن آن است که به کم راضي شود و به آنچه موجود است قناعت کند و چيزي را که خارج از توان شوهرش است از او نخواهد، خداوند متعال مي‌فرمايد :

) لِيُنفِق ذُو سَعَة مِن سَعَتِهِ وَ مَن قُدِرَ عَلَيهِ رِزقُهُ فَلِيُنفِق مِمَّا آتَاهُ اللهُ لاَيُکَلُِّف اللهُ نَفساً إِلاَّ مَا آتَاهَا سَيَجعَلُ اللهُ بَعدَ عُسرٍ يُسراً ( (طلاق : 7)

«آنان که دارا هستند از داريي خود (براي زن شيرده به اندازه توان خود) خرج کنند و آنان که تنگ دست هستند از چيزي که خدا بديشان داده است، خرج کنند. خداوند هيچ کسي را جز بدان اندازه که بدو داده است مکلف نمي‌سازد، خداوند بعد از سختي و ناخوشي، گشايش و خوشي پيش مي‌آورد».

10- حق ديگر مرد بر زن آنست که فرزندانش را به خوبي تربيت کند و در حضور شوهرش از فرزندانش ناراحت نشود و بر آنها دعاي شر نکند و آنها را دشنام ندهد چون اين کار باعث ناخرسندي شوهرش مي‌شود. پيامبر صلي الله عليه وسلم مي‌فرمايد : (لاتؤذي امرأة زوجها في الدنيا إلا قالت زوجته من الحور العين : لاتؤذيه قاتلک الله، فإنما هودخيل عندک يوشک أنيافرقک إلينا)ترمذي «هرزني که شوهرش را در دنيا اذيت کند، همسرش از حوريان بهشتي مي‌گويد : خدا ترا بکشد او را اذيت نکن، او موقتاً نزد تو است و پس از اندکي تورا ترک مي‌کند و به سوي ما مي‌آيد».

11- حق ديگر مرد بر زن آن است که با پدر و مادر شوهر و نزديکان او خوش برخورد باشد؛ زيرا زني که با پدر ومادر و نزديکان شوهرش بدي کند در واقع به شوهرش بدي کرده است.

12- حق ديگر مرد بر زن آن است که هرگاه شوهرش او را به بستر خودش فراخواند، امتناع نورزد، به دليل فرموده پيامبر صلي الله عليه وسلم : (إذا دعا الرجل امرأته إلي فراشه فلم تأته فبات غضبان عليها لعنتها الملائکة حتي تصبح)متفق عليه. «هرگاه مرد از همسرش خواست تا در بسترش حاضر شود و همسرش امتناع ورزيد و شوهرش از او خشمگين شد، ملائکه تا صبح او را لعنت مي‌کنند». و در حديثي ديگر مي‌فرمايد : (إذا دعا الرجل زوجته لحاجته فلتأته و إن کانت علي التنور)ترمذي. «هرگاه مرد همسرش را براي نيازش فرا خواند، بايد نزد او برود اگرچه بر تنور باشد (مشغول پخت و پز باشد)».

13- حق ديگر مرد بر زن آن است که از افشاي اسرار خانوادگي خودداري کند. از مهمترين اسراري که زنان در پوشيده نگه داشتن آن سهل انگاري مي‌کنند و آنرا فاش مي‌کنند اسرار بستر و کارهايي است که زن و مرد در بستر انجام مي‌دهند، در حاليکه پيامبر صلي الله عليه وسلم از اين کار نهي کرده است : از اسماء بنت يزيد(رض) روايت است که گفت : نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم بودم و زنان و مرداني هم دور او نشسته بودند پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود : (لعل رجلا يقول ما يفعل بأهله، و لعل امرأة تخبر بما فعلت مع زوجها، فأرم القوم، فقلت إي و الله يا رسول الله، إنهن ليفعلن و إنهم ليفعلون، فقال صلي الله عليه وسلم : فلا تفعلوا، فإنما مثل ذلک کمثل شيطان لقي شيطانة في طريق فغشيها و الناس ينظرون). «شايد در ميان شما مردي باشد که آنچه را با زنش انجام داده بگويد، و يا زني باشد که آنچه را با شوهرش انجام داده تعريف کند!؟ مردم ساکت شدند، گفتم : به خدا قسم اي رسول الله! زنان اين کار را مي‌کنند و مردان هم اين کار را مي‌کنند، پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود : اين کار را نکنيد چون اين کار مانند کار شيطان نري است که شيطان ماده‌اي را در راه مي‌بيند و در حاليکه مردم به آنها نگاه مي‌کنند با او آميزش مي‌کند».

14- حق ديگر مرد بر زن آن است که بر تداوم و گذراندن زندگي با او حريص باشد و بي‌مورد از او تقاضاي طلاق نکند. از ثوبان روايت است که پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود : (أيما امرأة سألت زوجها الطلاق من غير ما بأس فحرام عليها رائحة الجنة) صحيح : [الإرواء 2035]،. «هر زني که بدون سبب از شوهرش تقاضاي طلاق کند، بوي بهشت بر او حرام است». و در حديثي ديگر مي‌فرمايد : (المختلعات هن المنافقات)ترمذي «زناني که خلع مي‌کنند (تقاضاي طلاق مي‌کنند) منافق‌اند».

ب)حقوق زن بر مرد:

خداوند متعال مي‌فرمايد :

) وَ مِن آيَاتِه أن خَلَقَ لَکُم مِن أنفُسِکُم أزوَاجاً لِتَسکُنُوا إلَيهَا وَ جَعَلَ بَينَکُم مَوََّةً وَ رَحمَةً ( (روم : 21)

«و يکي از نشانه‌هاي (دال بر قدرت و عظمت) خدا اين است که از جنس خودتان همسراني را براي شما آفريد تا در کنار آنان بياراميد و در ميان شما و ايشان محبت و مهرباني انداخت».

محبت و رحمتي که بين زن و شوهر وجود دارد، بين هيچ دو نفر ديگري ديده نمي‌شود، خداوند سبحان دوست دارد که اين محبت و مهرباني بين زنان و شواهران تداوم پيدا کند، لذا حقوقي را براي آنان واجب کرده که رعايت آنها محبت و مهرباني را (تداوم بخشيده) و آنرا از نابودي حفظ مي‌کند، خداوند متعال مي‌فرمايد :

) وَلَهُنَّ مِثلُ الَّذِي عَلَيهِنَّ بِالمَعرُوفِ (     (بقره : 228)

«و براي همسران (حقوق و واجباتي) است (که بايد شوهران ادا بکنند) همانگونه که بر آنان (حقوق و واجباتي) است که (بايد همسران اداء بکنند) به گونه‌اي شايسته».

اين کلام با وجود اختصاري که دارد دربرگيرنده مفاهيمي است که بيان آنها نياز به نوشتن کتاب بزرگي دارد. اين قاعده‌اي کلي است و بيان‌کنندة اين است که زن در تمام حقوق با مرد مساوي است مگر دز يک مورد که خداوند آن را در آيه ) وَلِلرِّجَالِ عَلَيهِنَّ دَرَجَةٌ ( «و مردان را بر زنان برتري است» بيان فرموده است.

خداوند بزرگ شناخت حقوق و وظايف زنان را به عرف و عادتي که ميان مردم درباره معاشرت و رفتار آنها با يکديگر وجود دارد، محول کرده است، و شيوه عرف بين مردم تابع شرايع و عقايد و آداب و عاداتشان است، پس اين جمله ميزاني به مرد مي‌دهد تا با آن رفتارش را با همسرش در تمام شئون و احوال زندگي بسنجد، پس اگراز او خواست کاري را انجام دهد به ياد مي‌آورد که او نيز در مقابل همسرش وظايفي به عهده دارد.

از ابن عباس(رضی الله عنه ) روايت است : (إني لأتزين لامرأتي کما تتزين لي) «من خودم را براي همسرم مي‌آرايم همچنانکه او خودش را براي من مزين مي‌کند». ابن جرير (453/2).

مسلمان واقعي به حقوقي که همسرش بر او دارد اعتراف مي‌کند؛ همچنانکه خداوند متعال مي‌فرمايد : )وَلَهُنَّ مِثلُ الَّذِي عَلَيهِنَّ بِالمَعرُوفِ( «و براي همسران (حقوق و واجباتي) است (که بايد شواهران ادا بکنند) همانگونه که بر آنان (حقوق و واجباتي) است که (همسران اداء بکنند) به گونه‌اي شايسته».

و پيامبر صلی الله علیه وسلم مي‌فرمايد : (ألا إن لکم علي نسائکم حقا و لنسائکم عليکم حقا) [صحیح. ابن ماجه 1501]،

 «آگاه باشيد که همسرانتان بر شما حقي دارند همانطور که شما بر آنان حقي داريد».

مسلمان فهميده هميشه تلاش مي‌کند که حق همسرش را ادا کند بدون توجه به اينکه آيا حق خودش را دريافت کرده است يا نه، چون اسلام بر تداوم محبت و مهرباني بين زوجين و فرصت ندادن به شيطان براي پاشيدن بذر اختلاف بين آنان حريص است.

از باب (الدين النصيحة) «دين نصيحت است» اکنون حقوق زن بر مرد را بيان مي‌کنيم و پس از آن حقوق مرد بر زن را ذکر مي‌کنيم، به اميد اينکه زوجين از آن درس بگيرند و همديگر را به حق و صبر وصيت کنند.

(إن لنسائکم عليکم حقا) «به راستي زنان شما بر شما حقي دارند»، حقوق زنان بر مردان عبارتند از :

1- مرد با همسرش به خوبي معاشرت کند به دليل فرموده خداوند متعال :

) وَعَاشِرُوهُنَّ بِالمَعرُوفِ ( (نساء : 19)

«و با آنان (زنان) به خوبي معاشرت کنيد».

و معاشرت خوب يعني اينکه اگر غذا خورد به او نيز غذا بدهد، واگر براي خود لباس خريد براي او هم لباس بخرد واگر زن نافرماني او را کرد، به روشي که خداوند براي تأديب زنان مقرر کرده، او را تأديب کند، به اين ترتيب که نخست او را به روشي نيکو و بدون فحش و دشنام و حرف زشت نصيحت کند، پس اگر از او اطاعت کرد چه بهتر، در غير اينصورت بستر (خواب) خود را از او جدا کند، اگر در اين حالت از او اطاعت کرد چه بهتر، در غير اينصورت او را بزند، ولي بايد از زدن بر سر و صورت و ضربه شديد خودداري نمايد، به دليل فرموده خداوند متعال :

) وَاللاَّتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهَجُرُوهُنَّ فِي المَضَاجِعِ وَاضرِبُوهُنَّ فَإن أطَعنَکُم فَلاَتَبغُوا عَليَهِنَّ سَبيلاً، إِنَّ اللهَ کَانَ عَلِيّاً کَبِيراً ( (نساء : 34)

«و زناني که از سرکشي و سرپيچي ايشان بيم داريد پند و اندرزشان دهيد و (اگر مؤثر واقع نشد) از همبستري با آنان خودداري کنيد و بستر خويش را جدا کنيد (و با ايشان سخن نگوييد و اگر بازهم مؤثر واقع نشد و راهي جز شدت عمل نبود) آنانرا (تنبيه کنيد و کتک مناسبي) بزنيد، پس اگر از شما اطاعت کردند (ترتيب سه‌گانه را مراعات داريد و از اخف به أشد نرويد و جز اين) راهي براي (تنبيه) ايشان نجوييد (و بدانيد که) بيگمان خداوند بلندمرتبه و بزرگ است».

و به دليل فرموده پيامبر صلی الله علیه وسلم که وقتي از او سؤال شد حق همسران ما بر ما چيست؟ فرمود : (أن تطعمها إذا طعمت و تکسوها إذا اکتسيت ولاتضرب الوجه و لاتقبح ولاتهجر إلا في البيت) [صحیح. ابن ماجه 1500]

 «هرگاه غذا خوردي به او هم غذا بدهي، و هرگاه لباس خواستي براي او هم لباس فراهم کني (غذا و پوشاکش را فراهم کن)، و به صورت او نزني و به او ناسزا نگوئي و تنها در خانه بسترش را ترک کن».

از نشانه‌هاي تکامل اخلاقي و رشد ايماني مرد اين است که با همسرش رفيق و نرم‌خو باشد همچنانکه پيامبر صلی الله علیه وسلم  مي‌فرمايد : ) أکمل المؤمنين إيمانا أحسنهم خلقا، و خيارکم خيارکم لنسائهم )ترمذی

 «کاملترين مؤمنان از لحاظ ايمان، خوش اخلاقترين آنان‌اند و بهترين شما کساني هستند که براي همسرانشان بهترند» بنابراين احترام به زن نشانه کمال شخصيت (مسلمان) است و اهانت به او نشانه پستي و فرومايگي است.

از جمله احترام به زن اينست که به پيروي از پيامبر صلی الله علیه وسلم  نسبت به او مهربان باشيم و با او بازي و شوخي کنيم؛ چون پيامبر صلی الله علیه وسلم  باعايشه ملاطفت مي‌کرد و با او مسابقه مي‌داد تا اينکه عايشه گفت : (سابقني رسول الله صلی الله علیه وسلم  فسبقته قلبثنا حتي إذا أرهقني اللحم سابقني فسبقني، فقال : هذه بتلک)ابوداود

 «پيامبر صلی الله علیه وسلم  با من مسابقه داد از او پيشي گرفتم، بعد از مدتي گوشت بدنم زياد شد (چاق شدم)، (پيامبر) با من مسابقه داد و از من پيشي گرفت و فرمود : اين به آن».

پيامبر صلی الله علیه وسلم  بازي کردن بجز با همسر را باطل مي‌دانست و مي‌فرمود : (کل شي يلو به ابن آدم فهو باطل، إلا ثلاثا : رميه عن قوسه، وتأديبه لفرسه، و ملاعبته أهله، فإنهن من الحق) نسائي در «العشرة ق 74/2»

 «هر آنچه انسان با آن بازي کند باطل است مگر سه چيز : تيراندازي، اسب سواري، بازي با همسر، چون اين سه، واقعيت‌اند».

2- از حقوق زن بر مرد اين است که در برابر اذيت و آزار او صبر کرده و از اشتباهاتش درگذرد به دليل فرموده پيامبر صلی الله علیه وسلم  : (لايفرک مؤمن مؤمنة إنکره منها خلقا رضي منها آخر)مسلم

 «هيچ مرد مؤمني نبايد کينه زن مؤمني را به دل بگيرد، چون اگر رفتاري را از او نپسندد، رفتار ديگري را از او مي‌پسندد».

در حديثي ديگر مي‌فرمايد : (استوصوا بالنساء خيرا، فإنهن خلقن من ضلع، و إن أعوج ما في الضلع أعلاه، فإن ذهبت تقيمه کسرته، و إن ترکته لم يزل أعوج، فاستوصوا بالنساء خيرا) متفق عليه

 «(همديگر را نسبت به رعايت حقوق) زنان به خير سفارش کنيد، آنان از استخوان دنده آفريده شده‌اند. و کج‌ترين دنده‌ها بالاترين آنها است،اگر بخواهي آنرا راست کني، آنرا مي‌شکني و ار به حال خود رها کني همواره کج خواهد ماند، پس (نسبت به) زنان به خير سفارش کنيد». بعضي از سلف گفته‌اند : «بدان که خوشرفتاري با زنان، دفع اذيت از آنان نيست بلکه عبارت است از اينکه به پيروي از پيامبر صلی الله علیه وسلم  اذيت وآزار آنان را تحمل کرده و در مقابل کم‌عقلي و خشم آنان صبر پيشه کنيم؛ چون پيامبرصلی الله علیه وسلم  ‏ سخنانش را تکرار مي‌کرد (يعني براي اولين بار سخنان او را اجرا نمي‌کردند) و بعضي از آنها او را از روز تا شب ترک مي‌کردند».مختصر منهاج القاصدين (ص 79، 78).

3- يکي ديگراز حقوق زن بر مرد اين است که او را از هر چيزي که شرف او را لکه‌دار مي‌کند و ناموس او را مي‌شکند و به کرامت او لطمه مي‌زند، محافظ کند و او را از بي‌حجابي و آرايش (براي بيگانگان) و اختلاط با مردان نامحرم منع کند، همچنانکه بر او (مرد) واجب است که به اندازه کافي وسايل و امکانات عفت را برايش فراهم کند و مراقبت کافي از او به عمل آورد و اجازه ندهد که از نظر اخلاقي و ديني فاسد شود و فرصت و مجال خارج شدن از اوامر خدا و رسول او و رويگرداني از حق را به او ندهد چون او سرپرست و مسئول زن است و وظيفه دارد از او نگهداري و مواظبت کند؛ زيرا خداوند متعال مي‌فرمايد :

) الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَي النِّسَاءِ (    (نساء : 34)

«مردان سرپرست زنان هستند».

و پيامبر صلی الله علیه وسلم  مي‌ فرمايد : (والرجل راع في أهله و هو مسئول عن رعيته) متفق عليه «مرد سرپرست خانواده است ونسبت به آنان سؤال مي‌شود».

4- حق ديگر زن بر مرد اين است که ضروريات دين رابه او ياد دهد يا به او اجازه دهد تا در مجالس علم حضور يابد؛ چون نياز زن به اصلاح دين و تزکيه روح کمتر از نياز او به خوردن و آشاميدن نيست، به دليل فرموده خداوند متعال :

) يَا أيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أنفُسَکُم وَ أهلِيکُم نَاراً وَ قُودُهَا النَّاسُ وَ الحِجَارَةُ ((تحريم : 6)

«اي مؤمنان،خود و اهل و خانواده خويش را از آتش دوزخي برکنار داريد که افزوزينه آن انسانها و سنگها است».

همسر جزو اهل و خانواده است، و حفاظت او از آتش بوسيله ايمان و عمل صالح ممکن است و عمل صالح نياز به علم و شناخت دارد تا اداي آن به شيوه‌اي مطلوب و مشروع ممکن باشد.

5- حق ديگر زن بر مرد اين است که او را به برپاداشتن دين خدا و مواظبت بر نمازها امر کند به دليل فرموده خداوند متعال :

) وَأْمر أهلَکَ بِالصَّلاَةِ وَ اصْطَبِر عَلَيهَا (  (طه : 132)

«اهل خانواده خود را به برپايي نماز دستور بده و خود نيز بر اقامه آن ثابت و ماندگار باش».

6- حق ديگر زن بر مرد آن است که هنگام ضرورت و نياز به او اجازه دهد از خانه‌اش خارج شود مثلاً اگر بخواهد در نماز جماعت حاضر شود يا به ديدن خانواده و نزديکان يا همسايگانش برود به شرطي که اورا به پوشيدن چادر و حجاب کامل توصيه کند و او را از آرايش و بي‌حجابي و استفاده از عطر و بوي خوش (هنگام خارج شدن  از خانه) منع کند و از اختلاط با مردان و دست دادن با آنان و نگاه کردن به (برنامه‌هاي زشت) تلويزيون و گوش دادن به آواز و موسيقي منع کند.

7- حق ديگر زن بر مرد آنست که از فاش کردن اسرار و بازگو کردن عيوب او خودداري کند؛ چراکه مرد امين، مدافع و حامي زن است. و از مهمترين اين اسرار، اسرار زناشوئي است، لذا پيامبر صلی الله علیه وسلم  از افشاي اين اسرار نهي فرموده‌اند به دليل حديث اسماء بنت يزيد که گفت : نزد پيامبر صلی الله علیه وسلم  بودم، و گروهي از زنان و مردان کنار او نشسته بودند که فرمود : (لعل رجلا يقول ما يفعل بأهله و لعل امرأة تخبر بما فعلت مع زوجها؟ فأرم القوم فقلت : إي والله يا رسول الله : إنهن ليفعلن و إنهم ليفعلون. قال فلا تفعلوا، فإنما ذلک مثل الشيطان لقي شيطانة في طريق فغشيها والناس ينظرون) [آداب الزفاف 72].

 «شايد بعضي از مردان و زنان اسرار زناشوئي خود را بازگو کنند؟ مردم ساکت شدند، گفتم بله، به خدا قسم اي رسول خدا! زنان اين کار را مي‌کنند و مردان هم اين کار را مي‌کنند، پيامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : اين کار را نکنيد چون اين کار مانند کار شيطاني نر است که شيطاني ماده را در راه مي‌بيند و در حاليکه مردم به آنها نگاه مي‌کنند با او آميزش مي‌کند».

8- حق ديگر زن بر مرد آن است که به پيروي از پيامبر صلی الله علیه وسلم  در کارها با او مشورت کند بويژه در مواردي که مربوط به او و فرزندانشان مي‌شود، چراکه پيامبر صلی الله علیه وسلم  باهمسرانش مشورت مي‌کرد و نظر آنان را قبول مي ‌کدرد، از جمله مشورت پيامبر صلی الله علیه وسلم  با همسرانش اين بود که بعد از قرارداد صلح حديبيه به اصحابش فرمود : (قوموا فانحروا ثم احلقوا) «بلند شويد ذبح کنيد و سپس سرهايتان را بتراشيد» به خدا قسم تا سه بار اين جمله را تکرار کرد، کسي از آنان بلند نشد، وقتي ديد که هيچ کسي بلند نشد، (پيامبر صلی الله علیه وسلم ) نزد ام سلمه(رض) رفت و رفتاري را که از مردم سر زده بود برايش تعريف کرد، ام سلمه گفت : اي پيامبر خدا! اگر اين کار (ذبح و تراشيدن سر) را دوست داري بيرون برو و تا شتر خود را ذبح نکرده‌اي و آرايشگرت را صدا نزده‌اي که سرت را بتراشد با هيچ کس حتي يک کلمه حرف نزن، پيامبر صلی الله علیه وسلم  بيرون رفت و تا اين عمل را انجام نداد با هيچ کس از آنها صحبت نکرد. وقتي که اصحاب اين وضعيت را ديدند، بلند شدند و ذبح کردند و سر همديگر را تراشيدند، بطوري که نزديک بود از روي ناراحتي (و سرعت کار) يکديگر را بکشند».بخاری

 به اين صورت خداوند نظر ام سلمه همسر پيامبر صلی الله علیه وسلم  را براي او مايه خير قرار داد، برخلاف ضرب‌المثلهاي ظالمانه‌اي که در ميان مردم رواج دارد و آنها را از مشورت با زنان برحذر مي‌دارند و مي‌گويند، مشورت با زنان اگر سود داشته باشد به ويراني يکسال واگر سود نداشته باشد به ويراني تمام عمر منجر مي‌شود.

9- يکي ديگر از حقوق زن بر مرد آن است که بعد از عشاء فوراً نزد او برگردد وتا ساعات آخر شب به شب‌نشيني خارج از منزل مشغول نشود؛ چون اين امر اگر موجب وسوسه و شک و ترديد در دل زن نگردد، حداقل موجب تشويش و اضطراب او براي شوهرش مي‌گردد. همچنين از جمله حق زن بر مرد اين است که در خانه دور از همسرش شب را سپري نکند اگرچه هنگام نماز باشد تا حق او ا ادا کرده باشد. و از اين رو است که پيامبر صلی الله علیه وسلم طولاني شدن شب نشيني (در عبادت) عبدالله بنعمر و دوري ازهمسرش را بر او انکار کرد و فرمود : (إن لزوجک عليک حقا) متفق عليه

 «همانا همسر شما بر شما حق دارد».

10- يکي ديگر از حقوق زن بر مرد اين است که بين او هوي‌اش – اگر هوي داشت – در خوردن و نوشيدن و لباس ومسکن و شب‌گذراني در بستر، عدالت برقرار کند و در اين زمينه‌ها مرتکب ظلم و بي‌عدالتي نشود. چون خداوند اين اعمال را حرام دانسته است، پيامبر صلی الله علیه وسلم  مي‌فرمايد :

(من کان له امرأتان فمال إلي إحداهما دون الأخري جاء يوم القيامة و شقه مائل) صحيح : [الإرواء 2017]،

«اگرکسي دو زن داشته باشد و به يکي از آنها بيش از ديگري توجه کند روز قيامت در حالي مي‌آيد که يک طرفش کج است».

برادران مسلمان اين بود حقوق همسرانتان بر شما، پس در اداي آنها بکوشيد و کوتاهي نکنيد؛ چراکه رعايت اين حقوق اسباب خوشبختي زندگي زناشوئي و آرامش خانوادگي شما را فراهم کرده، و مشکلاتي را که باعث سلب آرامش و محبت و مهرباني شما مي‌شود، از بين مي‌برد، و به زنان يادآوري مي‌کنيم که از تقصير و کوتاهي شوهرانشان چشم‌پوشي کنند و در مقابل کوتاهي شوهرانشان، در خدمت کردن به آنها دريغ نورزند؛ چون با اين کار، زندگي مشترک آنها با خوب و خوشبختي تداوم پيدا مي‌کند.

والله اعلم

وصلي الله وسلم علي محمد و علي آله و اتباعه الي يوم الدين

سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com