سلسلة خانواده ي خوشبخت – حقوق زوجين

اسلام براي هرکدام از زوجين حقوقي را قائل شده است، همانطور که براي هرکدام از آنان وظايفي را مشخص نموده است که بايد آن ها را به خوبي دانست تا بتوان به نيکي از عهده ي انجام آن برآمده و بتوانند به شيوه اي شايسته درپي احقاق حق خويش باشند. وقتي زن و شوهر از حقوق و وظايف هم آگاهي درستي داشته باشند کليد آرامش و آسايش زندگي را در دستان خويش خواهند داشت. حقوق مزبور زندگي زناشويي را نظم و سامان بخشيده و بر رفتار مناسب و نيکو در بين زن و شوهر تأکيد نموده و آنان را تشويق مي کند تا پيش از آنکه چيزي بگيرند، چيزي بدهند و حق و حقوق شريک زندگي شان را تمام و کمال و با طيب خاطر و دور از اجبار و اکراه به وي بدهند. طرف ديگر نيز بايد اين احسان و نيکي را با نيکي و احساني بهتر پاسخ گويد و در دادن حق ديگري بطور کامل و بدون کم و کاست شتاب ورزد.

 
حقوق زن:

زن حقوقي را بر شوهرش دارد که بايد ادا شود و کوتاهي درباره ي آن جايز نيست. خداوند متعال مي فرمايد: {ولهن مثل الذي عليهن بالمعروف} [بقره: 228] يعني: «و مانند همان [وظايفى] كه بر عهده زنان است به طور شايسته به نفع آنان [بر عهده مردان] است.»

 اين حقوق عبارتند از:

1- نفقه: دين اسلام حتي اگر زن توانگر نيز باشد دادن خرج و مخارج زن از دارايي هاي مرد را بر وي واجب ساخته است؛ مرد بايد غذا، نوشيدني، مسکن و پوشاک مناسب را براي زن و به دور از افراط و تفريط مهيا سازد. خداوند متعال مي فرمايد: {لينفق ذو سعة من سعته ومن قدر عليه رزقه فلينفق مما آتاه الله لا يكلف الله نفسًا إلا ما أتاها} [طلاق:7] يعني: «بر توانگر است كه از دارايى خود هزينه كند و هر كه روزى او تنگ باشد بايد از آنچه خدا به او داده خرج كند خدا هيچ كس را جز [به قدر] آنچه به او داده است تكليف نمى‏كند.»  و مي فرمايد: {وأسكنوهن من حيث سكنتم من وجدكم ولا تضاروهن لتضيقوا عليهن} [طلاق: 6] معني آيه ي شريفه: «همانجا كه [خود] سكونت داريد به قدر استطاعت‏خويش آنان را جاى دهيد و به آنها آسيب [و زيان] مرسانيد تا عرصه را بر آنان تنگ كنيد.»

پيامبر صلى الله عليه و سلم در مورد دادن نفقه به زن و فرزندان تشويق و ترغيب نموده و مي فرمايد: (دينار أنفقتَه في سبيل الله، ودينار أنفقته في رقبة، ودينار تصدقت به على مسكين، ودينار أنفقته على أهلك، أعظمها أجرًا الذي أنفقته على أهلك) يعني: «ديناري است که در راه خدا صرف مي کني، و ديناري است که در آزادي بنده اي صرف مي کني، و ديناري است که بر مسکين صرف مي کني و ديناري است که به خانواده ات صرف مي کني، ثواب آنکه بر خانواده ات صرف مي کني فزونتر است.»_[مسلم] و نيز آن حضرت صلى الله عليه و سلم فرموده است: (إذا أنفق الرجل على أهله نفقة وهو يحتسبها (أي: يبتغى بها وجه الله ورضاه) كانت له صدقة) يعني: «هرگاه مردي براي دريافت رضاي خداوند به خانواده اش مصرف نمايد، برايش صدقه بحساب مي آيد.» [متفق عليه]

چنانچه زن بي آنکه به اسراف و تباه ساختن مال شوهرش دست بزند از مال وي در راه خدا خرج کند و به عنوان کاري نيک در ميزان اعمال شوهرش محسوب مي شود. از حضرت عايشه - رضي الله عنها – روايت شده است که گفته است: هرگاه زن از طعام موجود در خانه (غذاي فاسد نشدني) انفاق کند به آن اندازه براي وي پاداش خواهد بود و براي شوهرش نيز بخاطر بدست آوردن آن طعام پاداش خواهد بود. [مسلم]

زن مي تواند از دارايي هاي شوهرش (بدون اجازه ي وي) به اندازه ي کافي بردارد، چنانچه وي در به عهده گرفتن خرج و مخارج او و فرزندانش کوتاهي نمايد ولي نبايد بيش تر از حد لزوم بردارد. هند دختر عتبه -رضي الله عنها-  از رسول الله صلى الله عليه و سلم سؤال کرد: يا رسول الله، ابوسفيان (شوهر وي) مرد خسيسي است و به اندازه ي کافي به من و فرزند من نمي دهد مگر آنکه بدون اطلاعش چيزي از مال او بردارم. پيامبر صلى الله عليه و سلم: (خذي ما يكفيك وولدك بالمعروف) يعني: «آنچه را که براي تو و فرزندانت کفايت مي کند، بوجهي پسنديده بگير.» [متفق عليه]

2- نيک رفتاري: مرد بايد خانواده اش را شاد و مسرور نگاه داشته و او با همسرش با نرمي و رفتار کرده و در خوشبختي وي بکوشد تا دوستي و هماهنگي آنان دوام يابد. خداوند متعال مي فرمايد: {وعاشروهن بالمعروف فإن كرهتموهن فعسى أن تكرهوا شيئًا ويجعل الله فيه خيرًا كثيرًا} [نساء: 19] يعني: «و با آنها بشايستگى رفتار كنيد و اگر از آنان خوشتان نيامد پس چه بسا چيزى را خوش نمى‏داريد و خدا در آن مصلحت فراوان قرار مى‏دهد.»

پيامبر خدا صلى الله عليه و سلم الگويي عملي براي حسن معاشرت و خوشرفتاري با زنان بودند. به همسرانش اظهار عشق و محبت نموده و با آنان با ملايمت رفتار ميکرد. یکبار با حضرت عايشه -رضي الله عنها- در دويدن مسابقه داد و حضرت عايشه رضي الله عنها از او برد و دفعه ي بعد که با او مسابقه داد پيامبر صلي الله عليه و سلم از او برد و به او فرمود: (هذه بتلك) يعني: «اين به آن در.» [ابن ماجه] ايشان صلي الله عليه و سلم مي فرمود: (خيركم خيركم لأهله، وأنا خيركم لأهلي) يعني: «بهترين شما بهترينتان با خانواده اش است و من از همه شما با اهل و خانواده ام بهتر هستم.» [ابن ماجه]

پيامبر صلى الله عليه و سلم نيز چنين مي فرمايد: (أكمل المؤمنين إيمانًا أحسنهم خلقًا، وألطفهم بأهله) يعني: « کاملترين مؤمنان از روي ايمان کساني هستند که اخلاقشان بهتر باشد، و بيش از ديگران با همسرانشان به نرمي رفتار کنند.» _[ترمذي] حضرت عايشه -رضي الله عنها- مي گويد: پيامبر صلى الله عليه و سلم به خانواده اش خدمت  مي نمود (يعني: آنان را در به انجام رسانيدن برخي کارهايي که مخصوص خودشان بود کمک مي کرد)، تا آنکه صداي اذان را مي شنيد و از خانه خارج مي شد. [بخاري، و ابوداود]

حسن معاشرت زن و مرد شکل هاي مختلفي دارد که همگي بر محبت و مودت بين آن دو تأکيد مي کنند، از جمله ي آن ها:

- مرد بايد به زن اجازه بدهد تا نظر خود را ابراز نمايد: زندگي زناشويي يک نوع مشارکت بين زن و شوهر مي باشد. مرد بايد به همسرش فرصت و مجال بيان نقطه نظراتش را درباره ي مسائل خانه بدهد. اين کار زندگي مشترک زوجين را آسان و سعادتمند مي سازد. همچنين مرد بايد به نظرات همسرش احترام گذاشته و درصورت درست بودن حتي اگر مخالف رأي وي بوده باشد، از آن تقدير نمايد.

يک روز که همسر حضرت عمر بن خطاب رضي الله عنهما در برابر حرف حضرت عمر ايستاد و با وي مناقشه نمود، حضرت عمر بر اين کار وي خرده گرفت ولي همسرش گفت: چرا درمورد اينکه با تو مناقشه مي کنم، سخت مي گيري؟ قسم به خدا که زنان پيامبر صلي الله عليه و سلم با وي مناقشه مي کنند. [بخاري]

زمانيکه پيامبر صلى الله عليه و سلم از صحابه خواست تا از احرام درآمده و به مدينه بازگردند(پس از صلح حديبيه در سال ششم پس از هجرت) مسلمانان در امتثال امر آن حضرت صلي الله عليه و سلم درنگ کرده و از از شروط صلح حديبيه و از اينکه در آن سال نمي توانستند عمره يشان را به جا بياورند غمگين بودند. پيامبر صلي الله عليه و سلم نزد ام سلمه رضي الله عنها رفته و آنچه از مردم ديده بود را براي وي تعريف کرد. ام سلمه گفت: يا رسول الله، آيا چنان دوست داري؟ پس خارج شو و با کسي از آنان سخن مگو تا قرباني ات را ذبح نمايي و دلاکت را فرا بخوان تا سرت را بتراشد. آن حضرت صلي الله عليه و سلم نيز چنان کرد و بيرون رفت و با کسي حرف نزد تا آن کارها را انجام داد. وقتي مسلمانان عملکرد رسول خدا صلي الله عليه و سلم را مشاهده نمودند، از سرگشتگي درآمده و خطر نافرماني از دستور پيامبر خدا صلى الله عليه و سلم را احساس کردند و به ذبح قرباني هايشان پرداختند و مشغول تراشيدن سر همديگر شدند. درحقيقت اين قضيه به يمن مشورت ام سلمه رضي الله عنها فيصله يافت.

- تبسم، مهرباني و نيکي کردن: مرد بايستي با خانواده اش گشاده رو باشد، آنچنان پرخاش گر نباشد که بزرگ و کوچک از وي در هراس باشند. بلکه بي ادبي همسرش را با گذشت بزرگوارانه و لبخندي دلنشين و آرام و با نصيحتي همراه با لطف پاسخ دهد. درنتيجه ي اين برخورد محبت بيش تري حاصل شده و خشم و ناراحتي رخت برمي کند.

از معاويه بن حيده -رضي الله عنه- روايت شده که گفته است: گفتم: يا رسول الله! زنان ما بر ما چه حقي دارند؟ فرمود: (أن تطعمها إذا طعمتَ، وتكسوها إذا اكتسيت، ولا تضرب الوجه ولا تقبح (أي: لا تقل لها: قبحك الله)، ولا تهجر إلا في البيت) يعني: «چون طعام خوردي طعام شان دهي و چون لباس پوشيدي او را لباس بپوشاني، بر صورت زن سيلي مزن و باو نگو خدا ترا زشت سازد، و جز در خانه از او دوري مکن.» [ابوداود، و ابن حبان]

پيامبر صلى الله عليه و سلم باز مي فرمايد: (استوصوا بالنساء خيرًا، فإن المرأة خلقت من ضِلَع، وإن أعوج ما في الضِّلَع أعلاه؛ فإن ذهبتَ تقيمه كسرته، وإن تركته لم يزل أعوج) يعني: «خواهان رفتار نيک با زنان شويد. زيرا زن از استخوان پهلوي چپ آفريده شده، و کج ترين استخوانهاي پهلو بالاتر آنست، اگر خواسته باشي راستش کني، مي شکني، و اگر بگذاري، هميشه کج است. پس در مورد زنان همديگر را وصيت به خير نمائيد.» [متفق عليه]

3- نگاهداري عفت و پاکدامني زنان با نزديکي کردن با آنان: نزديکي کردن حقي مشترک بين زن و شوهر مي باشد که طي آن هريک از آنان از ديگري کام مي گيرد و بواسطه ي آن مرد و زن عفت و پاکدامني خود را حفظ مي نمايند و از فحشاء به دور مانده و در آخرت اجر و پاداش دريافت مي کنند. هر زني اين حق را مردش دارد که اين حق وي را به درستي ادا نموده و با وي لطافت و نرمش و معاشقه به خرج داده و البته  زن نيز همين وظيفه را در قبال شوهرش برعهده دارد.
برخي از علما اينگونه اجتهاد نموده و گفته اند: براي هر مردي مستحب مي باشد که حداقل در طول چهار شب يک بار با همسرش نزديکي کند، بر اين اساس که در شريعت اسلام هر مردي حق دارد که تا چهار زن را به همسري بگيرد و مرد حق ندارد به مسافرتي طولاني رفته و زنش را تنها بگذارد، و زن به سوي او ميل داشته و در اشتياق وي باشد. مگر آنکه زن را با خود به مسافرت ببرد در غير اينصورت سفر وي نبايد بيش از چهار ماه طول بکشد.

4- عدالت بين زنان: در راستاي عظمت شريعت اسلامي و رحمت و شفقت خداوند بر بندگان مؤمن خويش و براي پيشگيري از فتنه و گسترش فساد و نيز براي مراعات حال بيوه زناني که شوهرانشان شهيد شده اند، و پاکدامن ماندن مسلمانان دين اسلام تعدد زوجات را براي مردان مباح داشته و آن را به چهار زن، که در يک زمان بتوانند در نکاح مرد باشند، محدود ساخته است.

زن صالح شوهرش را از ازدواج مجدد منع نمي نمايد، چنانچه در اين کار براي مرد پاکدامني و عفت بيش تري باشد، يا زن دچار نوعي بيماري گشته باشد و يا براي تحت سرپرستي قرار دادن يک بيوه زن و همچنين براي ممانعت از افزايش جمعيت زن هاي مجرد در جامعه.

هرگاه مردي بيش از يک زن را به نکاح خويش درآورد، بر او واجب است که ميان آنان به عدالت رفتار کند. از آن جا که خداوند متعال چنين مي فرمايد: {فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثني وثلاث ورباع فإن خفتم إلا تعدلوا فواحدة أو ما ملكت أيمانكم} [نساء: 3] معني آيه: « هر چه از زنان [ديگر] كه شما را پسند افتاد دو دو سه سه چهار چهار به زنى گيريد پس اگر بيم داريد كه به عدالت رفتار نكنيد به يك [زن آزاد] يا به آنچه مالك شده‏ايد [اكتفا كنيد]»

پيامبر خدا صلى الله عليه وسلم مردان را از اجرا ننمودن عدالت ميان زنان شان برحذر داشته و مي فرمايد: (من كانت له امرأتان، يميل مع إحداهما على الأخرى، جاء يوم القيامة وأحد شقيه ساقط) يعني: «آنکه دو زن دارد، و تنها به يکي از آن دو تمايل دارد، در روز قيامت چنان خواهد بود که يک طرف بدنش افتاده باشد. » [ترمذي] رسول خدا صلى الله عليه و سلم بين همسرانش به عدالت رفتار مي نمود و حتي براي همسفري در سفرهايش در بين آنان قرعه مي انداخت. [بخاري]

لازمه ي برقراري عدالت بين همسران دادن خرجي برابر به آن ها براي خورد و نوش و مسکن و پوشاک و اقامت نزدشان مي باشد، اما به عدالت رفتار نمودن در جنبه ي عاطفي موضوعي است که از اختيار آدمي خارج است و ممکن است انسان قلبش به سوي يکي از همسرانش بيش از ديگران تمايل داشته باشد و اين بدان معني نيست که از هر لحاظي بيش از ديگران به وي بپردازد.
از حضرت عايشه -رضي الله عنها- نقل شده که مي گويد: رسول الله صلى الله عليه و سلم در بين زنانش نوبت را قرار داده و با عدالت رفتار مي کرد و مي فرمود: (اللهم هذا قسمي فيما أملك، فلا تلمني فيما تملك ولا أملك) يعني: «بارالها! اين قسمت است من در آنچه اختيارش را دارم ولي در آنچه در اختيار توست و مرا اختياري نيست سرزنشم مفرما.» [ابوداود، و ترمذي، و نسائي، و ابن ماجه] و درباره ي آن خداوند متعال اين آيه را نازل فرمود: {ولن تستطيعوا أن تعدلوا بين النساء ولو حرصتم فلا تميلوا كل الميل فتذروها كالمعلقة} [نساء: 129] يعني: «و شما هرگز نمى‏توانيد ميان زنان عدالت كنيد هر چند [بر عدالت] حريص باشيد پس به يك طرف يكسره تمايل نورزيد تا آن [زن ديگر] را سرگشته [=بلا تكليف] رها كنيد.»

5- مهريه: يکي از حقوق زن بر شوهرش مي باشد. زن حق دارد آن را بطور کامل از شوهرش طلب نموده يا بخشي را گرفته و بقيه را به او ببخشد و يا آنکه از همه ي آن درگذرد که در اين مورد پيشتر به تفصيل سخن گفته ايم.

حقوق شوهر:

مرد در خانواده به مثابه ناخداي يک کشتي است. اين به معني ناچيز شمردن نقش زن در خانواده نيست، چرا که زندگي زناشويي موضوعي است که زن و مرد در آن شرکت دارند که سرمايه ي آن مودت و رحمت است. مرد وظيفه ي به دوش گرفتن دشواري ها و مسئوليت هاي زندگي را بر عهده دارد. زن نيز حقوقي را بر شوهر دارد همانطور که مرد بر وي حقوقي را دارد که درصورت اداي آن هردو طرف به سعادت و کاميابي نايل مي شوند و زندگي نيک و والايي را خواهند داشت. خداوند متعال در قرآن کريم چنين بيان مي فرمايد: {ولهن مثل الذي عليهن بالمعروف وللرجال عليهن درجة والله عزيز حكيم} [بقره: 228] يعني: «و مانند همان [وظايفى] كه بر عهده زنان است به طور شايسته به نفع آنان [بر عهده مردان] است و مردان بر آنان درجه برترى دارند و خداوند توانا و حكيم است.»

حضرت عايشه -رضي الله عنها- از رسول الله صلى الله عليه و سلم پرسيد: از بين مردم چه کسي بيش ترين حق را بر گردن زن دارد؟ فرمود: (زوجها) يعني: «شوهرش»، پرسيد: و چي کسي بيش ترين حق را بر گردن مرد دارد؟ قال: (أمه) يعني: «مادرش» [حاكم، و بزار] الألباني - رحمه الله - ( ضعيف الترغيب : 1212 

مرد بر زن حق سرپرستي را دارد و زن بايد براي خروج از منزل يا خرج کردن از پول هاي شوهر و مانند اين ها از وي اجازه بگيرد. البته مرد نبايد درباره ي داشتن اين حق دچار سوءتفاهم شده و از خروج همسرش از خانه، درصورت داشتن عذر موجه براي بيرون رفتن مانند صله ي رحم، يا براوردن برخي نيازهاي ضروري، ممانعت نمايد. چرا که جز انسان بزرگوار با زن با بزرگي و احترام برخورد نمي کند و جز فرومايگان با زن با سبکي و بي احترامي رفتار نمي نمايند.
حق سرپرستي تنها به مرد داده شده است؛ چرا که مرد توانايي تحمل رنج و سختي هاي کار کردن و دشواري هاي زندگي را داشته و مي تواند با دورانديشي بيش تري در مورد مسائل بيانديشد و آن چه بايد پيش انداخته شود را پيش انداخته و کاري را که بايد به تعويق بيافتد را به آينده موکول مي نمايد. خداوند متعال مي فرمايد: {الرجال قوامون على النساء بما فضل الله بعضهم على بعض وبما أنفقوا من أموالهم} [نساء: 34] يعني: « مردان سرپرست زنانند به دليل آنكه خدا برخى از ايشان را بر برخى برترى داده و [نيز] به دليل آنكه از اموالشان خرج مى‏كنند.»

از جمله وظايفي که زن در قبال شوهرش بر عهده دارد از اين قرار مي باشند:

1-اطاعت کردن:

دين اسلام اطاعت از شوهر را بر زن واجب کرده است؛ تا زمانيکه به معصيت خداوند و گناه فرمان نداده باشد، چون در نافرماني از خالق متعال اطاعت کردن از هيچ مخلوقي درست نيست. خداوند متعال بهشت برين را براي زني که به خوبي در اطاعت شوهرش باشد مهيا ساخته است. پيامبر خدا صلى الله عليه و سلم چنين مي فرمايد: (إذا صلَّت المرأة خمسها، وصامت شهرها، وحفظت فرجها، وأطاعت زوجها، قيل لها: ادخلي الجنة من أي أبواب الجنة شئت) يعني: «زمانيکه زني نمازها پنجگانه اش را به جاي آورد، روزه ي ماه رمضان را بگيرد، عفت و پاکدامني اش را حفظ نموده و از شوهرش اطاعت کند به او گفته مي شود: از هرکدام از دروازه هاي بهشت که خواهي وارد شو!» [احمد، و طبراني]

آن حضرت صلي الله عليه و سلم همچنين مي فرمايد: (أيما امرأة ماتت، وزوجها عنها راضٍ؛ دخلت الجنة) يعني: «هر زني که بميرد و شوهرش از او راضي باشد، به بهشت داخل مي گردد.» [ابن ماجه] و از حضرت ابن عباس -رضي الله عنهما- روايت مي شود که مي گويد: زني نزد پيامبر صلى الله عليه و سلم آمده و گفت: يا رسول الله، من نماينده ي گروهي از زنان به سوي شما هستم. اين جهاد را که خداوند بر مردان واجب ساخته است و اگر زخمي شوند پاداش مي گيرند، اگر کشته شوند نزد پروردگار خويش زنده و روزي داده شده اند ولي ما (جماعت زنان) به آن ها رسيدگي مي کنيم و خدمتشان مي کنيم، ما را از آن (اجر و پاداش جهاد) چه بهره اي هست؟ پيامبر صلى الله عليه و سلم فرمود: (أبلغي من لقيت من النساء أن طاعة الزوج، واعترافًا بحقه يعدل ذلك (أي: يساويه (وقليل منكن من يفعله) يعني: «از من به زناني که ديدي برسان که اطاعت شوهر و گردن نهادن به حقوق وي با آن (پاداش جهاد و شهادت) برابر است.» [بزار، و طبراني] قال الألباني في " السلسلة الضعيفة والموضوعة " 11/ 548 :(ضعيف)

2- پاسخ دادن به تمايل شوهر به نزديکي کردن:

زن بايد درصورت درخواست شوهرش براي نزديکي، براي پيشگيري از فتنه و سيراب نمودن شهوت، درخواستش را اجابت کند. پيامبر صلى الله عليه و سلم بيان مي فرمايد که: (إن المرأة تقبل في صورة شيطان، وتدبر في صورة شيطان، فإذا رأى أحدكم من امرأة ما يعجبه فليأتِ أهله، فإن ذلك يرد ما في نفسه) يعني: « زن به صورت شيطان مي آيد و وقتي پشت کرده و مي رود نيز در صورت شيطان است. اگر کسي از شما زني را ببيند و از او خوشش بيايد، بايد به سوي عيالش برود و آن چيزي را که در نفس وي مي باشد را بازمي دارد.» [مسلم] و مي فرمايد: (إذا دعا الرجل امرأته إلى فراشه، فلم تأته، فبات غضبان عليها، لعنتها الملائكة حتى تصبح) يعني: «هرگاه شخصي زنش را به بستر خود بطلبد، و او با وي همبستر نشود، و شوهرش با حالتي خشمناک بخوابد، فرشتگان تا صبح او را لعنت مي کنند.» [بخاري، و مسلم، و احمد]

اطاعت کردن از شوهر براي نزديکي درصورت وجود موانع شرعي زير واجب نيست:

- وقتي که زن در حالت حيض يا نفاس باشد.

- درحال روزه ي فرض، مانند روزه ي ماه رمضان يا نذر يا روزه ي کفاره باشد. اما شب مي تواند با وي نزديکي نمايد. چنانکه خداوند متعال در قرآن کريم فرموده است: {أحل لكم ليلة الصيام الرفث إلى نسائكم هن لباس لكم وأنتم لباس لهن} [بقره: 187] يعني: « در شبهاى روزه همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گرديده است آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستيد.»

- در حالت احرام براي حج يا عمره باشد.

- اگر از وي بخواهد که از پشت با وي نزديکي نمايد.

آنچه براي شوهر در دوران حيض زن حلال است:

نزديکي با زن در حالت حيض وي حرام است. با توجه به فرمان خداوند در قرآن که مي فرمايد: {فاعتزلوا النساء في المحيض ولا تقربوهن حتى يطهرن} [بقره: 222] يعني: « پس هنگام عادت ماهانه از [آميزش با] زنان كناره گيرى كنيد و به آنان نزديك نشويد تا پاك شوند.» اما مرد مي تواند از باقي اندام زن به جز شرمگاهش بهره بگيرد.

 
از حضرت عايشه -رضي الله عنها- نقل شده که رسول الله صلى الله عليه و سلم در حالت حيض ما از ما مي خواست تا ازار پوشيده و از بالاي ازار با وي همبستر مي شد. [مسلم]

چنانچه مردي با همسرش در حالت حيض نزديکي کند و از حرام بودن آن آگاه بوده باشد، مرتکب گناهي کبيره شده است و بايد توبه کرده و اگر در ابتداي دوره ي قاعدگي باشد يک دينار صدقه بدهد و درصورتيکه نزديکي در آخر دوره ي قاعدگي باشد بايد نيم دينار صدقه بدهد، که پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده است: (إذا واقع الرجل أهله، وهي حائض، إن كان دمًا أحمر فليتصدَّقْ بدينار، وإن كان أصفر فليتصدَّقْ بنصف دينار)يعني: «اگر مردي يا عيالش نزديکي نمود و او در حال حيض بود، چنانچه خون سرخ رنگ بود يک دينار و اگر زرد رنگ بود بايد نيم دينار صدقه بدهد.» _[ابوداود، و حاكم] در مورد نفاس هم بر اساس حيض قياس مي شود.

3- آرايش زن براي شوهر:

بر زن واجب است که براي شوهرش خود را بيارايد و هر روز برايش چنان خود را نمايان سازد که گويي عروسي در شب زفاف است. از انواع آرايش هاي شناخته شده در دوران پيامبر صلى الله عليه و سلم اين موراد هستند: توتيا(سرمه)، حنا و عطر. رسول خدا صلى الله عليه و سلم مي فرمايد: (عليكم بالإثمد، فإنه يجلو البصر، وينبت الشعر) يعني: «سرمه بزنيد که ديدگان را جلا مي دهد و به رشد مو کمک مي کند.» [ترمذي، و نسائي]

در آن زمان زنان با زيور آلات خود را زينت مي بخشيدند و لباس هاي به رنگ سرخ مي پوشيدند. پيامبر صلى الله عليه و سلم به يارانش امر مي فرمود که وقتي از سفر بازمي گردند بلافاصله به خانه نرودند؛ تا همسرش بتواند خود را براي او آماده و آراسته کند. از حضرت جابر-رضي الله عنه – روايت شده که پيامبر صلى الله عليه و سلم از آنکه مرد شب هنگام بي اطلاع به خانه بيايد نهي مي فرمود. [متفق عليه]

توصيفي که يکي از زنان از شوهرش حکايت مي کند جالب است، وقتي که مي گويد:

شوهر من مردي است هيزم شکن ( که درختان را قطع کرده و چوب ها را از کوه گرد مي آورد، سپس به بازار برده و مي فروشد و با آن مايحتاجات خانه را مي خرد)، من رنجي را که وي در راه کسب روزي براي ما مي کشد را به خوبي احساس مي کنم و گرماي عطش و تشنگي او را در کوه ها را احساس مي کنم که انگار مي خواهد گلويم را بسوزاند، براي همين برايش آب سرد را مهيا مي سازم تا وقتي که مي آيد در دسترس وي باشد، خانه را برايش آراسته و مرتب مي کنم و براي او غذا آماده مي کنم. سپس با برتن نمودن بهترين و زيباترين لباس هايم در انتظار وي مي مانم. وقتي که در زد، همچون استقبال از داماد محبوبم، به استقبال وي مي روم و خود را در اختيار او مي گذارم. اگر آسايش نياز داشته باشد آن را برايش فراهم مي سازم و چون مرا خواهد همچون طفلي که در بغل قرار گرفته و او با وي سرگرم شده و به او دل مي سپارد. درحقيقت هر زني در رابطه با شوهرش بايد اينچنين باشد. زن بايد از زيور آلات و آرايشي که شوهرش دوست دارد مطلع بوده و خود را بدان بيارايد و اين کار را با مهارت انجام دهد و همچنين بايد از چيزهايي که شوهرش دوست ندارد آگاهي داشته و براي راضي و خرسند نگاه داشتن وي آن ها را ترک نمايد و بهتر است که از تمام چيزهايي که او در اين زمينه دوست دارد سر درآورد.

4- حق کسب اجازه:

زن بايد در موارد بسياري از شوهرش کسب اجازه نمايد از جمله در روزه ي نفلي که گرفتن روزه بدون اجازه ي شوهرش بر او حرام است. پيامبر صلى الله عليه و سلم مي فرمايد: (لا يحل لامرأة أن تصوم وزوجها شاهد (أي: حاضر) إلا بإذنه، ولا تأذن في بيته إلا بإذنه) يعني: « براي زن روا نيست که با حضور شوهرش روزه بگيرد، مگر با اجازه ي او، و يا کسي را بدون اجازه اش به خانه اش راه دهد.» [متفق عليه] همچنين آن حضرت صلى الله عليه و سلم فرمايد: (ومن حق الزوج على الزوجة ألا تصوم إلا بإذنه، فإن فعلت جاعت وعطشت ولا يقبل منها) يعني: «از حقوق مرد بر زن آن است که بدون اجازه ي وي روزه نگيرد و اگر چنان کند تنها گرسنه و تشنه مانده و (روزه اش) از وي قبول نمي شود.» [طبراني] زن نبايد کسي را بدون اجازه ي شوهرش به خانه راه داده يا بدون اجازه ي وي و بي دليل از منزل خارج شود.

از ابن عباس و ابن عمر رضی الله عنهما نقل شده که تعريف مي کنند: زني از قبيله ي خثعم نزد پيامبر صلى الله عليه و سلم آمد و گفت: من زني بدون شوهر هستم و قصد ازدواج دارم. حق شوهر بر من کدام است؟ فرمود: (إن حق الزوج على الزوجة: إذا أرادها فراودها وهي على ظهر بعير لا تمنعه، ومن حقه ألا تعطي شيئًا من بيته إلا بإذنه، فإن فعلتْ كان الوزر عليها، والأجر له، ومن حقه ألا تصوم تطوعًا إلا بإذنه، فإن فعلت جاعت وعطشت، ولم يُتقبَّل منها، وإن خرجت من بيتها بغير إذنه لعنتها الملائكة حتى ترجع إلى بيته أو أن تتوب) يعني: «حق مرد بر زن آن است که: هرگاه او را بخواهد و به سوي خود خواند و زن بر شتر سوار باشد وي را از خود منع نکند، از جمله حقوق وي آن است زن که از خانه ي او چيزي نبخشد جز به اجازه ي وي، و اگر چنان کرد بر زن گناه نوشته شود و براي مرد پاداش خواهد بود، و نيز ازحقوق مرد آن است که زن روزه ي نفلي را بدون اجازه ي او نگيرد و اگر چنان نمايد، تنها گرسنگي و تشنگي کشيده و روزه اش مقبول نخواهد بود، اگر بدون اذن شوهر از خانه خارج شود فرشتگان او را تا وقتيکه به خانه بازمي گردد و يا توبه مي کند لعنت مي فرستند. » [بيهقى، و طبراني] أخرجه البيهقي مقتصرا على شطر الحديث ، ورواه بتمامه من حديث ابن عمر وفيه ضعف

5- محافظت از مال و ناموس شوهر:

بر زن واجب است که از ناموس و آبروي خويش محافظت کرده و آن را از شبهات و از زير سئوال قرار دادن دور نگاه دارد، اين کار شوهر را راضي نگاه مي دارد. مراقب مال و دارائي هاي شوهر بوده و آن را به هدر ندهد و در مصارف غيرشرعي خرج نکند که نيک انديشي نيمي از درآمد و معيشت فرد مي باشد. زن مي تواند با اجازه ي شوهرش از مال وي ببخشد. از حضرت عايشه -رضي الله عنها- نقل شده که مي گويد: هرگاه زن از خوراکي هاي خانه (که فاسد نشدني هستند) ببخشد، پاداش اين بخشش را خواهد داشت و شوهرش پاداش بدست آوردن آن را مي برد. [مسلم]

6- اقرار به برتري شوهر:

مرد سعي و تلاش کرده و زحمت مي کشد تا براي خرج و مخارج زن و فرزندانش را تهيه کند و برايشان زندگي آسوده و سعادتمندي را فراهم ساخته و از احتياج و دست دراز کردن پيش ديگران به دور بماند. مرد همسرش را با نزديکي کردن عفت بخشيده و نيز به جاي او با سختي هاي زندگي مواجه مي شود. براي همين پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده اند: (لو أمرت أحدًا أن يسجد لأحد، لأمرت المرأة أن تسجد لزوجها، من عظم حقه عليها) يعني: «اگر کسي را دستور مي دادم تا به ديگري سجده کند، زن را دستور مي دادم تا به شوهرش سجده کند، به دليل حق بسياري که بر گردنش دارد.» [ابوداود، و ترمذي، و ابن حبان]

پيامبر خدا صلى الله عليه و سلم زنان را از انکار برتري شوهرانشان بر آنان برخذر داشته است. آن حضرت صلى الله عليه و سلم اينگونه مي فرمايند: (اطلعتُ في النار، فإذا أكثر أهلها النساء؛ يكفرن العشير، لو أحسنت إلى إحداهن الدهر، ثم رأت منك شيئًا، قالت: ما رأيت منك خيرًا قط) يعني: « به دوزخ، نظر انداختم و ديدم كه اكثريت دوزخيان را زنان تشكيل مي دهند، زيرا از شوهرانشان ناسپاسي ميكنند، اگر تمام عمر به همسرت خدمت كني، ولي يك بار از شما، چيزي (خلاف ميلش) مشاهده كند، مي گويد: من هرگز از تو خيري نديده ام!» [بخاري] بزرگي قدر شوهر بر زن پنهان نيست و بايد پيوسته در تشکر و ستايش از وي بکوشد و بدينگونه شکر پروردگار جهانيان را بجا آورد.

7- خدمت کردن به شوهر:

زن مسلمان سعي در انجام وظايف خويش در قبال شوهر و فرزندانش داشته و از اين کار خرسند است و طالب رضايت خداوند باري تعالي از بجا آوردن آن ها مي باشد.

اسماء دختر حضرت ابوبكر رضي الله عنهما به شوهرش زبير بن عوام -رضي الله عنه- در منزل خدمت مي کرد. حضرت زبير اسبي داشت و حضرت اسماء عهده دار کارهاي آن نيز بود.
حضرت فاطمه -رضي الله عنها، دختر رسول الله -صلى الله عليه و سلم- نيز در منزل به خدمت حضرت علي بن ابي طالب رضي الله عنه مي پرداخت و از برآوردن احتياجات وي سرباز نمي زد. وقتي که از رسول الله صلى الله عليه و سلم درخواست يک خدمتکار براي انجام کارهاي منزل را نمود، و اين امکان در دسترس نبود، آن حضرت صلى الله عليه و سلم او را به ذکر و ياد خداوند متعال در هنگام رفتن به بستر امر فرمود تا تسبيح و تحميد و تکبير وي را بگويد، اين اذکار به عنوان کمک و ياري وي در تحمل سختي و دشواري هاي وي بود.

اين حق به نوعي از پايبندي ديني ناشي شده و يک نوع حق شرعي و قضائي نيست. اين نظر امام شافعي، امام احمد و ابن حزم و غير مي باشد.

ترجمه: مسعود

مصدر: سايت نوار اسلام

IslamTape.Com