شرح حدیث «زنان به چهار دليل براي همسري انتخاب مي‌شوند»

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم ‏الدین و اما بعد ‏:‏

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: « تُنْكحُ الْمَرْأَةُ لأرْبَعٍ: لمالها ولِحَسَبها ولِجَمَالها وَلدينها: فَاظْفَرْ بذاتِ الدِّينِ تَربَتْ يَدَاكَ » متفق علیه: بخاری (5090)، مسلم (1466)

یعنی: «زن بخاطر چهار چيز براي ازدواج انتخاب مي‌شود : مال و دارائي، اصل و نسب، زيبائي و ديانت؛ پس زن ديندار را انتخاب کن، دستهايت خاک‌آلوده شود (خداوند ترا فقیر و تنگ  دست‌كند )».

کلمه ی "حسب" در حدیث یعنی کار و عمل زیبا برای شوهر و خانواده اش، و برخی "حسب" را به معنی مال و دارائی تفسیر کرده اند، چنانکه ترمذی در حدیثی بصورت مرفوع از سمره بن جندب آورده است ( که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود): «الحسب المال؛ والكرم التقوى» ؛ حسب، مال و دارائی است، و کرم، تقوا و پرهیزکاریست.

اما منظور از حسب در اینجا به معنای مال نیست، بلکه مراد از آن معنای اولی یعنی "کار زیبا برای شوهر و خانواده اش" است.

همچنین عبارت " تربت يداك" در حدیث، به معنای آلوده شدن به خاک به سبب فقر و تنگ دستی است، و این اصطلاح در مخاطبات عادی مردم خارج است و پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز از گفتن آن قصد دعا نداشت.

 شیخ ابن عثیمین رحمه الله می گوید:

" زنی که به نکاح در می آید در واقع کسیست که دو امر مطلوب در وی به کمال رسیده باشد و آن دو، اوصافی (در زنان) هستند که به جمال حسی و معنوی وصف می شوند.

جمال حسی یعنی کمال خلقت، زیرا زن هر چقدر زیبا منظر باشد، سخن و گویایی از آن باز می ایستد و چشم از خوشی دیدن وی روشن می شود و گوش انسان را تماما متوجه سخن خود می گرداند، و قلب و سینه را به سوی او می گشاید و نفس را آرام و تسکین می نماید و این فرموده ی خداوند متعال را در وی محقق می شود که می فرماید: « وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً»(روم 21)

یعنی: و از نشانه‏هاى او اينکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در کنار آنان آرامش يابيد، و در ميانتان مودّت و رحمت قرار داد؛

جمال معنوی یعنی کمال دین و اخلاق، و هرقدر که زن دیندارتر و اخلاق وی کاملتر باشد، نزد آدمی محبوبتر و عاقبت سالمتری خواهد داشت، زنی که دیندار است مجری احکام و دستورات خداوند است و حافظ حقوق شوهر خویش و مال و اولاد و خانه ی اوست، و حتی شوهرش را بر طاعت خداوند یاری می رساند و به وی یادآوری می کند و برای فعالیت بیشتر به وی نیرو و دلگرمی می دهد  و اگر شوهرش ناراحت و عصبانی گشت وی را خشنود و قانع ساخته و سعی بر جبران دارد، و زن با اخلاق، نسبت به شوهر خویش مهربانی می کند و به وی احترام می گذارد، و شوهرش را در آنچه که خود دوست دارد در آن جلو باشد، به عقب نمی اندازد و در آنچه که خود دوست دارد عقب باشد، جلو نمی اندازد. از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال شد که کدام زنان بهترند؟ فرمود: « التي تسره إذا نظر و تطيعه إذا أمر و لا تخالفه في نفسها و لا ماله بما يكره» رواه أحمد والنسائي .

یعنی: (بهترين زنان) آن است که اگر شوهرش به وی نگاه کرد وی را مسرور سازد و اگر به وی امر کرد پیروی کند، و با وی در نفس خود و مال او در چیزی که دوست نمی دارد مخالفت نکند (بر خلاف رضای شوهر خویش عمل نکند).

همچنین می فرماید: « تزوجوا الودود الولود فاني مكاثر بكم الأنبياء، أو قال: الأمم» رواه أبو داود والنسائي

یعنی: ‌با زنانی ازدواج ‌كنید كه بچه زا و مهربان باشند، زیرا من (در روز قیامت) به كثرت شما  بر پیامبران ( یا فرمود: امت ها)  مباهات می‌كنم‌.

پس اگر امکان داشت زنی را یافت که در وی هم جمال در منظر و هم جمال در باطن محقق گشته بود، پس به توفیق خداوند او همان کمال و سعادت است." ( کتاب الزواج)

و در حدیث (مورد بررسی)، اشاره شده است که اگر مردها برای ازدواج زنانی را یافتند که فقط یکی از این صفات چهارگانه را داشتند در آنصورت پیامبر صلی الله علیه وسلم آنها را سفارش می نماید که اگر زن دیندار را یافتند از ازدواج با او امتناع نکنند و او را از دست ندهند.

همچنین حدیث بر این دلالت دارد که همنشینی و همراهی با اهل دین در همه چیز اولویت دارد، زیرا همراهی آنها باعث می شود تا شخص از اخلاق و دین و سیرت آنها بهره مند شود، اللخصوص همسر، که دیندار بودنش برای همراهی اولاتر است، چرا که او مادر فرزندانش و امین مال و ناموس و خانه اش خواهد بود.

والله تعالى أعلم ...