پدیده اعتیاد به سیگار و درمان آن

می‌دانیم که اعتیاد به سیگار در جوامع بشری بسیار متداول است و اگر در پی بررسی این ‏عادت مذموم بر آئیم در می‌یابیم که در تمامی گروههای اجتماعی و در تمامی سطوح جامعه بین ‏کوچک و بزرگ، زن و مرد و پیر و جوان رایج است وفقط کسانی توانسته‌اند خود را نجات ‏دهند که اراده آنان بر تمایلات نفسانیشان غلبه دارد و عقل بر عاطفه آنها رجحان دارد و ‏مصلحت را بر مفسده‌ ترجیح می‌دهند و حقیقتاً چنین افرادی کم هستند.‏

برای آنکه حق کلام را در باب سیگار بیان کرده باشیم و از هر جهت آنرا بررسی نمائیم مناسب ‏است که از سه دیدگاه درباره آن بحث کنیم:‏

‏1- ضررهای سیگار.‏

‏2- حکم شرعی درباره آن.‏

‏3- کیفیت برخورد با اعتیاد به سیگار.‏

‏2- ضررهای سیگار

پیامدهای اعتیاد به دخانیات از دو جنبه اساسی قابل بحث است:‏

الف- ضررهای جسمی و روانی

از جنبه طبی بدون هیچگونه تردیدی کشیدن سیگار فرد را مستعد به ابتلا به سل و سرطان ریه ‏می‌کند، حافظه و اشتها را کاهش می‌دهد و باعث زردی دندانها و صورت می شود، اعصاب را ‏تحریک می‌کند، تنفس را مختل می‌نماید و بطور کلی موجب ضعف جسمانی و اخلاقی شده و ‏کسالت و رخوت و سستی را موجب می‌شود.‏

مجله آلمانی به نام «اشپیگل» می‌گوید: ‏

‏«ده نفر از پزشکان متخصص آمریکایی در مرکز تحقیقاتی واقع در شهر «بیسیزدا» واقع ‏درایالت «مریلاند» آمریکا جهت تحقیق در ارتباط با اثرات سیگار بر سلامت فردی و ‏اجتماعی، جمع شدند و پس از بررسی و تحقیق و آزمایش‌های متعدد اعلام کردند که:‏

میزان مرگ و میر بین سیگاریها به علت بیماریهای مربوط به آن، 68% بیش از غیر ‏سیگاریهاست.‏

نسبت مرگ و میر ناشی از بیماریها در افراد سیگاری در مقایسه با غیر سیگاریها بشرح ‏زیر است:‏

سرطان ریه 8/10‏

التهابات و تورم مخاط و مجاری تنفسی 1/6‏

سرطان حنجره 4/5‏

سرطان حفره دهان 1/4‏

سرطان مری 4/3‏

امراض معده 4/2‏

بیماریهای قلبی 7/1‏

سایر بیماریها 6/2‏

احتمال ابتلا به بیماریهای تنفسی و قلبی (که علت غالب مرگ و میر در آمریکاست) در ‏سیگاریها 70٪ بیش از غیر سیگاریهاست.‏

و این احتمال در مورد التهابات مجاری تنفسی پانصد درصد است.‏

و در مورد سرطان ریه که بیشترین رقم سرطانها را دارا می‌باشد، احتمال ابتلای سیگاریها ‏هزار درصد بیشتر از کسانی است که به سیگار اعتیاد ندارد».‏

کشیدن سیگار زمینه ابتلا به بیماریهای قلبی را فراهم می‌کند، به جدار عروق آسیب می‌رساند و ‏سرعت ضربان قلب را افزایش می‌دهد.‏

در واقع سیگاری‌ها پول گزافی می‌دهند تا طول عمر خود را کم کنند، پس از سیگار دوری کنید ‏و اگر به آن اعتیاد دارید برای حفظ سلامتی خود آنرا ترک کنید».‏

ب- زیان مالی

در اینجا باید به این نکته اشاره کنیم که افراد کم درآمد غالباً ‏ ‏ درآمد روزانه خود را صرف ‏خرید سیگار می‌کنند، بدون تردید این تباه نمودن مال اثر بسیار بدی بر نظام و اقتصاد خانواده ‏دارد، معتاد به سیگار از حق زن و فرزندش باز گرفته و آنرا برای سیگار می‌پردازد و چه بسا ‏در شرایطی که کفاف ندهد از راه صحیح خارج شده و به اعمالی مانند رشوه و دزدی مبادرت ‏کند.‏

آیا با توجه به آنچه بیان کردیم عاملی مضرتر از سیگار برای سلامتی و اخلاق فرد و جامعه ‏وجود دارد؟ اما با کمال تاسف اکثر مردم این واقعیت را نمی‌دانند یا نمی‌خواهند بدانند!!‏

حکم شرع در ارتباط با سیگار

أ- امامان مذاهب، فقها و مجتهدین بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که هر عاملی که موجب ‏زیان گردد دوری از آن واجب و انجام دادنش حرام است.‏

قبلاً روایتی از رسول خدا  صلی الله علیه وسلم  را در ارتباط با ممنوعیت ضرر رساندن بیان ‏کردیم و دیدیم که آنحضرت فرموده‌اند که ضرررساندن به هر صورتی که باشد چه به خود و چه ‏به دیگران بصورت ابتدایی یا عکس‌العمل جایز نیست (لا ضرر ولا ضرار فی الإسلام) و ‏خدایتعالی در ارتباط با عوامل مهلک و مضر اینچنین امر فرموده‌اند:‏

‏« وَلَا تُلْقُوا بِأَيدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ »(البقره/195)‏

‏«خود را با دست خویشتن به مهلکه نیاندازید».‏

‏« وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا» (النساء/29)‏

‏«خود را نکشید! به تحقیق خدایتعالی نسبت به شما مهربان است».‏

نتیجه: با توجه به خطرات مسلم جسمی و بهداشتی سیگار، کشیدن آن حرام است و دوری از آن ‏واجب می‌باشد.‏

ب- در نزد صاحبان بصیرت و عقل سلیم، مسلم است که سیگار در زمره خبائث است، زیرا ‏برای جسم ضرر دارد و باعث بوی بد دهان نیز می‌گردد و خدایتعالی طیبات یا نعمات پاک را ‏برای انسان حلال کرده و خبائث یا مضرات را بر او حرام نموده است تا سلامت جسمی و ‏روحی او را تامین کند و در نظام اجتماعی بعنوان فردی مفید، محبوب و ارجمند جلوه نماید. ‏خداوند سبحان در این مورد می‌فرماید:‏

‏« وَلَا تَتَبَدَّلُوا الْخَبِيثَ بِالطَّيبِ»‏‏(النساء/2)‏

‏«ناپاک را جایگزین پاک نکنید».‏

‏« وَيحِلُّ لَهُمُ الطَّيبَاتِ وَيحَرِّمُ عَلَيهِمُ الْخَبَائِثَ »(الاعراف/ 157)‏

‏«نعمات پاک را بر آنان حلال، و پلیدی‌ها را بر آنها حرام می‌کند».‏

‏« قُلْ لَا يسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيبُ وَلَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ »  (المائده/100)‏

‏«بگو که پاک و ناپاک برابر نیستند، هر چند کثرت ناپاک تو را شگفت‌زده کند».‏

ج- یکی دیگر از پیامدهای استعمال دخانیات تخدیر عقل و تضعیف جسم است، این ضرر را ‏سیگاری‌ها به خوبی درک می‌کنند، خصوصاً معتادین به سیگار که در این امر افراط و ‏زیاده‌روی می‌کنند، و رسول گرامی خداصلی الله وسلم همچنانکه از هر مسکر و مخدّری نهی ‏کرده‌اند، افراد امت خویش را از عوامل ضعیف کننده جسم برحذر داشته‌اند.‏

در روایت امام «احمد» و «ابوداود» از «ام سلمه» آمده است که پیامبر اکرم صلی الله وسلم  ‏از هر مسکر و ضعیف‌کننده‌ای (منظور مخدرات) نهی کردند.‏

منطوق و مدلول نصوص مذکور در این رابطه، بر حرام بودن استعمال دخانیات دلالت می‌کند و ‏می‌رساند که به علت خبث ظاهری و باطنی و زیان قابل توجه آن، دوری کردن از آن واجب ‏است. البته باید توجه کرد که این استنتاج ما صرف‌نظر از زیان مالی قابل توجه سیگار می‌باشد ‏و برای حکم تحریم آن ضررهای بهداشتی آن کافی است و مساله زیان مالی مزید بر علت است ‏و می‌دانیم که پیامبر خداصلی الله وسلم از تباه کردن مال نیز، نهی کرده‌اند.‏

شاید این سؤال مطرح شود که وجه اباحه سیگار که فقهای گذشته ما داده‌اند، چیست؟

در جواب باید گفت که این بزرگان معذور هستند، زیرا زیانهای جسمی دخانیات در آن زمانها ‏هنوز کشف نشده بود و حکم مباح بودن سیگار در آن هنگام بر مبنای قاعده شرعی داده شده ‏است که می‌گوید «اصل در هر چیز بر مباح بودن است».‏

اما بعد از آنکه علم پزشکی زیانهای جسمی و روانی سیگار را کشف و بیان نمود و متخصصین ‏امر خطرهای روزافزون آنرا برای فرد و جامعه روشن ساختند، جایی برای شک و تردید در ‏حرام بودن آن باقی نمی‌ماند. در نتیجه، نهایتاً می‌توان اعلام کرد:‏

‏«مصرف دخانیات حرام می‌باشد و اعتیاد به آن گناه است». (والله اعلم)‏

روش برخورد با پدیده اعتیاد به سیگار

مهم‌ترین کسی که در درجه اول می‌تواند با این پدیده مخرب برخورد کند، دولت است. بدین ‏ترتیب که باید هجوم تبلیغاتی گسترده‌ای بر علیه اعتیاد به سیگار در روزنامه‌ها و مجلات و ‏رادیو و تلویزیون و هر مکان مناسب دیگری صورت بگیرد، محتوای این تبلیغ باید نهی از ‏مصرف دخانیات باشد و در آن زیانهای متعدد سیگار برای تمامی افراد امت خصوصا جوانها ‏روش شود.‏

برای بیان بهتر و مؤثرتر خطر بزرگ این پدیده، می‌توان از متخصصین واهل فن و ‏شخصیت‌های بزرگ جامعه و نویسندگان نیز استفاده کرد.‏

اضافه بر برخورد فکری و تبلیغاتی، لازم است که دولت مالیات بر سیگار و قیمت آنرا افزایش ‏دهد و کشیدن سیگار را در اماکن عمومی و محل ازدحام مردم بطور مطلق ممنوع کند. ‏

اقدامات مذکور بعنوان طرحی جهت جلوگیری از کشیدن سیگار در آینده است، اینچنین ‏برنامه‌هایی در حال حاضر در آمریکا، انگلیس و سایر کشورهای غربی در حال اجراست.‏

با توجه به مباحث قبلی، افراد بزرگسالی که معتاد به سیگار هستند لازم است آنقدر احساس ‏حضور و نظارت الهی را داشته باشند که آنانرا از مصرف مواد حرام، خصوصاً سیگار منع ‏کند.‏

برای ترک سیگار اراده و تصمیم قاطعی لازم است که براساس آن شخص بتواند بر تمایلات ‏نفسانی خود غلبه کند و آنقدر از بصیرت و اندیشه سلیم بر خوردار باشد که او را به جانب راه ‏استواری که کژی و انحراف نداشته باشد سوق دهد و فردی که آراسته به ایمانی است که او را ‏نهی می‌کند و دارای اراده‌ای است که او را بر خویشتن مسلط می‌سازد و عقل حسابگر و سلیمی ‏دارد که راه را به او می‌نمایاند، بدون شک بزودی به انسانی تبدیل می‌شود که واجد صفات کمال ‏بوده و حیات دلپذیری را سپری خواهد کرد.‏

اما در مورد کودکان و نوجوانان

کودکان و نوجوانانی که بعلت اهمال و غفلت والدین به عادت زشت کشیدن سیگار مبتلا شده‌اند، ‏اگر همچنان رها شوند، خطرات مهم‌تر و فراگیرتری برای جامعه خود خواهند داشت، بنابراین ‏واجب است که والدین و مربیان مراقب وضع بچه‌های خود باشند، رفت و آمدها و فعالیت‌های ‏آنان را زیر نظر داشته باشند و با شیوه‌های منطقی و درست با انحرافات آنان برخورد کنند و در ‏هر مورد درمانی مناسب برگزینند تا آنانرا براه راست برگردانده، به ساحل آرامش و سعادت ‏برسانند، اما آنچه که نزد خوانندگان مسلم است، این مطلب می‌باشد که فردی که از ابتدای ‏زندگی یعنی از دوران کودکی به سیگار عادت کند،‌ تدریجاً به جانب کارهایی کشیده خواهد شد ‏که قبیح‌تر و فاسدتر است، زیرا سیگار پیام‌آور رذالت است و راهی است که به فحشا و منکر ‏منتهی می‌شود. «امید است صاحبان بصیرت پند گیرند».‏