Thu, 10 Apr 2025پنجشنبه 21 فروردين 1404
 
كليپهاي صوتي و تصويري: 599
تعداد كل مقالات : 2523
تعداد كل بازديدها تاكنون : 9465953
 
 
 

پيامبر صلی الله علیه وسلم  فرمود: (أيما امرأة لم ينکحها الولي فنکاحها باطل، فنکاحها باطل، فنکاحها باطل، فإن أصابها فلها مهرها بما أصاب منها، فإن اشتجروا فالسلطان ولي من لا ولي له) «هر زني که ولي او را ازدواج ندهد ازدواجش باطل است، ازدواجش باطل است، ازدواجش باطل است، پس اگر شوهرش با او نزديکي کرد بايد مهريه‌اش را به سبب نزديکي با او پرداخت کند، و اگر با هم مشاجره کردند حاکم سرپرست کسي است که سرپرست ندارد».ابن ماجه (1879)

******************

ابن عمر رضی الله عنه گفت : (نهي النبي صلی الله علیه وسلم  أن يبيع بعضکم علي بيع بعض، و لايخطب الرجل علي خطبة أخيه حتي يترک الخاطب قبله، أو يأذن له الخاطب). «پيامبر صلی الله علیه وسلم  از اينکه بعضي از شما بر معامله ديگري وارد شود، و يا اينه از زني خواستگاري کند که قبلاً برادرش (شخص ديگري) از او خواستگاري کرده، نهي کرده است مگر اينکه خواستگار اول منصرف شود يا به او اجازه دهد».بخاری (5142)

******************

از مغير بن شعبه روايت است: نزد پيامبر  صلی الله علیه وسلم رفتم و با او درباره زني که قصد خواستگاريش داشتم صحبت کردم، پيامبر صلی الله علیه وسلم  فرمود : (إذهب فانظر إليها، فإنه أجدر أن يؤدم بينکما) «برو او را نگاه کن چون اين امر رابطه بين شما را پايدارتر مي‌کند».نسایی (69/6) و ترمذی (1093)

******************

پيامبر صلی الله علیه وسلم ‌فرمود :(إذا ألقي الله في قلب امري خطبة امرأة، فلابأس أن ينظر إليها) «اگر خداوند خواستگاري زني را به قلب کسي القا کرد، باکي نيست که به او نگاه کند».ابن ماجه (1864)

******************

پيامبر صلی الله علیه وسلم  فرمود : (تزوجوا الودود الولود فإني مکماثر بکم الأمم) «با زنان محبت‌گر و بچه‌‌زا ازدواج کنيد؛ چون من در ميان امت‌ها به کثرت شما افتخار مي‌کنم».ابوداود (2035)

******************

پيامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: (تنکح المرأة لأربع: لمالها، و لحسبها و لجمالها، و لدينها، فاظفر بذات الدين تربت يداک)«زن بخاطر چهار چيز براي ازدواج انتخاب مي‌شود : مال و دارائي، اصل و نسب، زيبائي و ديانت؛ پس زن ديندار را انتخاب کن، دستهايت خاک‌آلوده شود».متفق عليه: بخاری (5090)، مسلم (1466)

******************

مشاهده كل احاديث

 
 
 

اسلام - قرآن و تفسیر
نوار اسلام
سایت جامع فتاوای اهل سنت
مهتدین
عصر اسلام
دائرة المعارف شبکه اسلامی
اسلام تيوب
اخبار جهان اسلام
سایت بیداری
کتابخانه
پاسخ به شبهات دینی
اسلام هاوس

طلاق دادن چه‌كسي معتبر است؟

 

طلاق  دادن  چه‌كسي  معتبر  است؟

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

طلاق  دادن  چه‌كسي  معتبر  است؟  و  طلاق  چه‌كسي  واقع  مي‌شود؟ 

 

علماء  اتفاق  نظردارند  براينكه  وقتي‌كه  شوهرمي‌تواند  زن  خود  را  طلاق  دهد  و  طلاق  او  موجب  جدائي  است‌،‌كه  عاقل  و  بالغ  و  مختار  باشد. بنابراين  اگر  ديوانه  يا  بچه  يا  مجبور  و  مكره  باشد  طلاق  او  لغو  و  باطل  و  بي‌اعتبار  است‌،  چون  طلاق  از  جمله  تصرفاتي  است‌كه  آثار  و  نتايج  آن‌،  درزندگي  زوجين  آشكار  است‌،  پس  طلاق  دهنده  بايد  داراي  اهليت  و  شايستگي‌كامل  بوده  تا  تصرفاتش  صحيح  و  معتبر  باشد. و  اهليت  و  شايستگي  وقتي  است‌،‌كه  عقل  و  بلوغ  و  اختيار  باشد  و  در  اين  باره  صاحبان  سنن  از  علي  بن  ابيطالب  روايت  كرده‌اند  كه  فرموده  است‌:" رفع القلم عن ثلاثة: عن النائم حتى يستيقظ، وعن الصبي حتى يحتلم  ، وعن المجنون حتى يعقل   [از  سه‌گروه  قلم  تكليف  برداشته  شده  است‌: ازكسي‌كه  در  خواب  است  تا  اينكه  بيدارگردد. از  بچه  وكودك  تا  اينكه  احتلام  شود  و  بالغ‌گردد. ازديوانه  تا  اينكه  عاقل‌گردد  و  خرد  را  بازيابد.]"

 

از  ابوهريره  روايت  است‌كه  پيامبر صلي الله عليه و سلم    گفت‌:" كل طلاق جائز، إلا طلاق المغلوب على عقله    [هر  نوع  طلاقي  جائز  و  روا  است  مگر  طلاق‌كسي‌كه  عقل  را  از  دست  داده  و  ديوانه  شده  است‌]"‌. بروايت  ترمذي  و  بخاري  بصورت “‌موقوف‌‌“‌. ابن  عباس  گفته  است‌: اگر  دزدان‌كسي  را  مجبور  به  طلاق‌كنند  اين  طلاق  معتبر  نيست‌‌“‌. بروايت بخاري‌.

 

فقها  و  دانشمندان  در  مسائل  طلاق‌كه  از  اشخاص  زير  سر  بزند  اختلاف  دارندكه آن  را  به  اجمال  ذكر  مي‌كنيم‌:

 

1-‌طلاق  مكره  =‌كسي‌كه  به  اجبارزن  خود  را  طلاق  مي‌دهد.

 

٢-‌طلاق  سكران =‌كسي‌كه  در  حال  مستي  زن  خود  را  طلاق  مي‌دهد.

 

٣-‌طلاق  هازل =‌كسي‌كه  بغيرجد  وازروي  هزل  و  شوخي  ومزاح‌،  زن  خود  را  طلاق مي‌دهد.

 

٤-‌طلاق  الغضبان =‌كسي‌كه  در  حال  خشم  و  عصبانيت  زن  خود  را  طلاق  مي‌د  هد.

 

٥-‌طلاق  غافل  و  ساهي =‌كسي‌كه  از  روي  غفلت  و  سهوزن  خود  را  طلاق مي‌دهد.

 

٦-‌طلاق  مدهوش  =‌كسي‌كه  در  حال  بيهوشي  لفظ  طلاق  را  برزبان  مي‌آورد.

 

 

1-‌طلاق  مكره 

كسي‌كه  مورد  اكراه  و  اجبار  واقع  مي‌شود. اراده  و  اختياري  از  خود  ندارد،  بديهي  است‌كه  اراده  و  اختيار،  اساس  و  زيربناي  تكليف  مي‌باشند،  پس  وقتي‌كسي  اراده  و اختيار  داشته  باشد،  مكلف  نيست  و  مسئول  تصرفات  خود  نمي‌باشد،  چون  او  درواقع  مجري  اراده  ديگري  است  و  از  خود  اراده  ندارد. بنابراين  اگركسي  به  اجباركلمه  كفرآميز  بر  زبان  راند،  كافر  نمي‌شود  چون  خداوند  مي‌فرمايد:"  إلا من أكره وقلبه مطمئن بالايمان  [‌مگركسي  مجبور  بگفتن  كلمات‌كفرآميزگردد  و  آن  را  بر  زبان  راند،  ولي  ايمان  در  قلب  او  جاي  دارد]"‌.

 

كسي‌كه  به  اكراه  مسلمان  مي‌شود،  اسلام  آوردن  او  معتبر  نيست  وكسي‌كه  به  اكراه  زن  خود  را  طلاق  دهد،  طلاق  او  صحيح  نيست  و  شرعا  اعتباري  ندارد. از  پيامبر صلي الله عليه و سلم    روايت  شده  است‌: "رفع عن أمتي الخطأ والنسيان وما استكرهوا عليه     [‌قلم  تكليف  از  خطاء  و  نسيان  و  اكراه  در  امت  من  برداشته  شده  است  يعني  اگركسي  ازروي  اشتباه  و  خطاء  و  نسيان  و  فراموشي  و  اكراه  و  اجباركاري  را  انجام  دهد،  مسئوليت  شرعي  ازوي  برداشته  شده  ومسئول  عمل  خويش  نيست‌]"‌.

 

 ابن  ماجه  وابن  حبان  ودارقطني  و  طبراني  و  حاكم  اين  حديث  را  تخريج  نموده  و  نووي  آن  را “‌حسن‌‌“  دانسته  است‌. و  راي  مالك  و  شافعي  و  احمد  و  داود  نيز  چنين است  و  عمر  بن  الخطاب  و  عبدالله  پسرش  و  علي  بن  ابيطالب  و  ابن  عباس  نيزچنين  گفته‌اند. ابوحنيفه  و  يارانش  مي‌گويند  طلاق  مكره  صحيح  است  و  طلاقش  واقع  مي‌شود  آنان  علاوه  بر  اينكه  با  جمهور  اصحاب  پيامبر صلي الله عليه و سلم    مخالفت  كرده‌اند،  دليلي  نيز  بر  راي  خويش  ندارند.

 

 

٢-‌طلاق  مست 

جمهور  فقهاء  مي‌گويند:‌كسي‌كه  در  حال  مستي  الفاظ  طلاق  را  بر  زبان  آورد طلاقش  مي‌افتد  و  صحيح  است  چون  باراده  خود  به  مستي  اقدام‌كرده  و  خود  سبب  فساد  و  تباهي  عقل  خويش  را  فراهم  آورده  است‌.

 

گروهي‌گفته‌اند: مست  و  ديوانه  يكسانند  و  طلاق  مست  لغو  و  بيهوده  است  و اعتبار  ندارد  و  صحيح  نيست‌،  چون  او  فاقد  عقل  است  و  عقل  مناط  ومنشاء  تكليف  است  و  خداوند  مي‌فرمايد:" يأيها الذين آمنوا لا تقربوا الصلاة وأنتم سكارى حتى تعلموا ما تقولون    [اي  مومنان  در  حال  مستي  نماز  مخوانيد  و  اصلا  بدنبال  مستي نباشيد  چون  مست  نمي‌داند  چه  مي‌گويد،  پس  مستي  نكنيد  تا  بدانيد  در  نماز  چه  مي‌گوئيد]"‌.

 پس  خداوند  سخن  وگفتار  مست  را  غيرمعتبرگردانده  است  چون  او نمي‌داند  چه  مي‌گويد. و  ثابت  شده  است‌كه  عثمان  بن  عفان  طلاق  مست  را  معتبر  نمي‌دانست‌.گروهي  از  اهل  علم‌گفته‌اندكه‌: هيچيك  از  ياران  پيامبر صلي الله عليه و سلم   در  اين  نظر  با  عثمان  مخالفت  نكرده  است‌. و  مذهب  يحيي  بن  سعيد  الانصاري  و  حميد  بن عبدالرحمن  و ربيعه  و  ليث  ابن  سعد  و  عبدالله  بن  الحسين  و  اسحاق  بن  راهويه  و  ابوثور  و  شافعي  بنا  بيكي  از  دو  قولش‌كه  مزني  از  علماي  شافعيه  آن  را  اختياركرده  است  نيز  چنين  است‌. و  روايتي  از  امام  احمد  كه  مذهبش  برآن  قرارگرفته  و  مذهب همه  اهل  ظاهريه  و  ابوجعفر  طحاوي  وابوحسن‌كرخي  از  حنفيه  نيز  چنين  مي‌باشد.

 

 شوكاني‌گفته  است  مستي‌كه  عقلش  زايل  شده  است  طلاق  اومعتبرنيست‌،  چون او  عقل  كه  مدار  و  مناط  تكليف  است  ندارد  و  شارع  مقدس  عقوبت  و  تاوان  او  را  معين‌كرده  است‌،  ما  نبايد  براي  خود  ازآن  عقوبت  الهي  بيشتربراي  او  تعيين‌كنيم  و  بگوئيم  بجهت  تنبيه  و  عقوبت  طلاقش  نيزمي‌افتد  و  او  از  دو  جهت  خسران  ديده  و  زيانمند  گردد. اخيرا  در  محاكم  و  دادگاهها  بدين  مذهب  حكم  مي‌شود: در  قانون  شماره  ٢٥  سال  ١٩٢٩  در  ماده  اول  از  آن  آمده  است‌: “‌طلاق  مست  و  مكره  واقع  نمي‌شود  و  معتبر  نيست‌“‌.

 

 

٣-‌طلاق  خشمگين 

كسي‌كه  خشمگين  است  نمي‌داند  چه  مي‌گويد  و  چه  چيزي  ازاو  سرمي‌زند  و درباره  گفته‌اش  نمي‌انديشد. چون  اراده‌اش  سلب  شده  است‌،  طلاق  او  واقع  نمي‌شود  و  معتبر  نيست‌. احمد  و  ابوداود  و  ابن  ماجه  و  حاكم  از  عايشه  روايت  كرده‌اند  و  حاكم  آن  را  صحيح  دانسته  است‌كه  پيامبر صلي الله عليه و سلم    گفت‌: " لا طلاق ولا عتاق في إغلاق     [‌در  حال  اغلاق  طلاق  وآزادكردن  معتبرنيست‌]"  وكلمه  اغلاق  به  خشم  و  به  اكراه  و  به  جنون  و  ديوانگي  تفسير  و  معني  شده  است‌.

 

همانگونه  كه  در  زادالمعاد  آمده  است‌،  ابن  تيميه  گفته  است‌: حقيقت  معني “‌اغلاق‌‌“  آنست‌كه  قلب  انسان  بروي  بسته  باشد،  بدون  قصد  سخن‌گويد  يا  از  سخن  خود  آگاه  نباشد،  گو  اينكه  در  قصد  و  اراده  بر  وي  بسته  است  و  اين  معني‌،  طلاق “‌مكره‌“  و “‌مجنون‌“  وكسي‌كه  قصد  و  اراده  نداشته  باشد  و  معني  سخن  خود  رانفهمد،  همه  را  در  برمي‌گيرد  و  شامل  مي‌شود. خشم  و  غضب  برسه  نوع  است‌:

 

ا-‌خشم  وغضبي‌كه  عقل  را  زايل‌كند  وشخص  خشمگين  معني  سخن  خود  را  نداند  و  ازآن  امر آگاهي  و  شعورنداشته  باشد. طلاق  چنين  شخصي  بدون  خلاف  واقع نمي‌شود  و  معتبر  نيست‌.

 

٢-‌كسي  كه  هنوز  در  آغاز  خشم  و  غضب  است  و  مي‌تواند  درباره‌گفته  خويش  بينديشد  و  اراده  را  از  دست  نداده  است‌،  طلاق  چنين  شخص  در  اين  حالت  واقع  مي‌شود  و  معتبر  است‌.

 

٣-‌خشم  و  غضب  شدت‌گرفته  ولي  عقل  شخص  بكلي  ازميان  نرفته  است  و  خشم  و  غضب  بگونه‌اي  است‌كه  مانع  مي‌شود،‌كه  قصد  و  نيت  درست  و  حسابي  داشته  باشد  و  چون  خشم  فرو  نشست  ازافراط  و  زياده‌روي  خويش  پشيمان  مي‌شود. در‌باره  طلاق  شخص  در  چنين  حالتي‌،  اختلاف  است  ولي  نظر  موجه  و  درست آنست‌،‌كه  در  اين  حالت  طلاق  نيفتد  و  معتبر  نباشد.

 

٤-‌طلاق  هازل  و  مخطي‌ء 

جمهور  فقهاء‌گويند: اگركسي  از  روي  هزل  و  لعب  و  بدون  قصد  حقيقت‌،  الفاظ  طلق  را  بزبان  آورد،  طلاقش  واقع  مي‌شود  و  معتبراست‌،  همانگونه‌كه  نكاحش  نيز  صحيح  است‌. چون  احمد  و  ابوداود  و  ابن  ماجه  و  ترمذي‌كه  آن  را “‌حسن‌“ دانسته  است  و  حاكم‌كه  آن  را  صحيح  دانسته  است‌،  همگي  از  ابوهريره  روايت‌كرده‌اندكه  پيامبر صلي الله عليه و سلم    گفت‌:" ثلاث جدهن جد، وهزلهن جد: النكاح والطلاق والرجعة     [سه  چيز  است‌كه  درآنها  جد  و  هزل‌،  جدي  تلقي  مي‌شود  و  چه  بصورت  جدي  و  راستي  يا  بصورت  هزل  و  شوخي  بر  زبان  آورده  شوند،  معتبر  مي‌باشند  و  معني  آنها  صحيح  است‌: نكاح  و  طلاق  و  مراجعت  بزن  بعد  از  طلاق  اول  ودوم‌]"‌. اگرچه  در“‌اسناد‌“  اين  حديث  عبدالله  بن  حبيب  است‌كه  مورد  اختلاف  مي‌باشد  ولي  احاديث  ديگري  معني  آن  را  تاييد  وتقويت  مي‌كنند.

 

بعضي‌گفته‌اندكه  در  حال  هزل  وشوخي  طلاق  معتبرنيست  و  واقع  نمي‌شود،  از  جمله  آنها  امام  محمد  باقر  و  امام  صادق  و  ناصر  از  زيديه  مي‌باشند  و  بنا  بقولي  در  مذهب  احمد  و  مالك  نيز  چنين  است‌. چون  اين‌گروه‌گويند  براي وقوع  و  اعتبار  طلاق  شرط  است‌كه  ناطق  بگفته  خويش  راضي  باشد،  ومعني  آن  را  بداند  ومقتضاي  آن  را  اراده‌كند. بنابراين  اگر  نيت  و  قصد  همراه  آن  نباشد  جزو “‌ايمان‌“  لغو  و  بيهوده 

 

 محسوب  مي‌شود  و  مانند  سوگندهاي  بدون  قصد  است‌. چون  خداوند  مي‌فرمايد:" وإن عزموا الطلاق، فإن الله سميع عليم    [‌اگر  قصد  و  اراده  طلاق‌كردند،  خداوند  سخن  آنان  را  مي‌شنود  و  برنيت  وقصد  آنان  آگاه  است‌]‌". بديهي  است‌كه  عزم  وقتي  است‌،كه  عازم  واراده‌كننده‌،  بصورت  قطعي  و  جزم  فعل  يا  اترك  فعل  خويش  را  اراده‌كند  و  از  آن آ‌گاه  باشد  و  پيامبر صلي الله عليه و سلم    مي‌فرمايد:" إنما الاعمال بالنيات        [زماني‌كار  و  عمل  معتبر  است‌،‌كه  قصد  و  اراده  آگاهانه  با  آن  همراه  باشد]"‌. و  طلاق  عملي  است‌كه  نيازمند  به  نيت  و  قصد  و  اراده  دارد  وكسي‌كه  هزل  و  شوخي  مي‌كند،  عزم  و  آهنگ  و  نيت  ندارد.

 

بخاري  از  ابن  عباس  روايت‌كرده  است‌كه‌: " إنما الطلاق عن وطر    [طلاق  وقتي  صحيح  است‌كه  طلاق  دهنده  بدان  نيازمند  باشد  و  آخرين  چاره‌كار  باشد  و  مقصودش  وقوع  طلاق  باشد]"‌.

 

و  اما كسي‌كه  از  روي  اشتباه  و  بدون  اراده  و  بسبق  اللسان‌،  الفاظ  طلاق  را  بر  زبان مي‌راند،  فقهاي  حنفيه ‌گويند: از  نظر  قضائي  و  داوري  طلاق  او  واقع  مي‌شود  و  معتبر  است  و  اما  از نظر ديني  در  بين  او  و  پروردگارش  طلاقش  واقع  نشده  و  زنش  همچنان  برايش  حلال  است‌. -‌ولي  از نظر قضائي  چون  تشخيص  خطاء  و  اشتباه  براي  داور  و  قاضي  دشوار است  به  وقوع  آن  حكم  مي‌كند  ولي  تشخيص  آن  براي  خداوند  آسان  است  پس  اگر  در  بين  خود  و  خدايش  به  اشتباه  به  طلاق  اقدام‌ كرده  باشد  معتبر نيست  -‌.

 

 

٥-‌طلاق  غافل  و  ساهي 

كسي‌كه  از  روي  غفلت  و  بي‌خبري  و  به  سهو،  الفاظ  طلاق  را  بر  زبان  مي‌آورد حكم  هازل  مخطئي  -‌شماره ٤  -‌را  دارد. فرق  هزل‌كننده  و  خطاكننده  اينست‌كه  طلاق  هزل‌كننده  بنظر  شرع  و  دين  و  بنظر  قضائي  هر  دو  واقع  مي‌شود،  بنابر  نظر  كساني‌كه  چنين  راي  داده‌اند. و  اما  طلاق  خطاكننده  وكسي‌كه  به  اشتباه  به  طلاق   اقدام‌كرده  است‌،  ازنظر  قضائي  معتبر  است  و  از  نظر  شرع  و  دين  معتبر  نيست‌. چون  طلاق  را  نمي‌توان  بازيچه  و  محل  شوخي  و  لعب  قرار  داد.

 

6-‌طلاق‌كسي‌كه  بيهوش  است 

مدهوش  -‌بيهوش  -‌كسي  است‌كه  بسبب  صدمه‌اي  يا  تصادفي  عقل  و  فكر  خود  را  از  دست  داده  است‌،  طلاق  چنين  شخصي  واقع  نمي‌شود،  همانگونه‌كه  طلاق  مجنون  و  ديوانه  و  مكره  وازهوش  رفته  وكسي‌كه  بعلت  پيري  يا  بيماري  يا  فاجعه  و مصيبتي‌،  عقل  خود  را  از  دست  داده  است‌،  واقع  نمي‌شود.

 

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.‏


بازگشت به ابتدا

بازگشت به نتايج قبل

 

ارسال مقاله به دوستان

چاپ مقاله

 

     

  معرفي سايت به دوستان  |   درباره ما   |  تماس با ما

All Rights Reserved For BlestFamily.com © 2010

كليه حقوق مادي و معنوي سايت محفوظ است.